ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ, ΚΑΛΩΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΥΠΟ ΤΑΣΗ

 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Η επιλογή των κατάλληλων μέτρων πυροπροστασίας για μια ηλεκτρονική εγκατάσταση, γίνεται ύστερα από συνεκτίμηση των πιθανών περιοχών προέλευσης της φωτιάς και των παρακάτω βασικών κριτηρίων:
• Τύπος ηλεκτρονικής μονάδας (αν η μονάδα δεν είναι ένα υλικό σειράς, οπότε ο χρόνος αντικατάστασης της είναι μεγάλος, πρέπει να ληφθούν σοβαρά μέτρα πυροπροστασίας).
• Αξία ηλεκτρονικής μονάδας
• Δυνατότητα αντικατάστασης του αρχείου των δεδομένων (πολλές φορές προβλέπεται σύστημα πυρασφάλειας για τον χώρο του αρχείου, διατήρηση εφεδρικού αρχείου ή φύλαξη των σπουδαιότερων στοιχείων σε πυρασφαλή ερμάρια).
• Δυσλειτουργίες που θα δημιουργηθούν στη επιχείρηση από πυρκαγιά ή και την απλή υπερθέρμανση κάποιων στοιχείων της μονάδας. Η πιθανή προέλευση της φωτιάς μπορεί να είναι:
• Γειτονικοί εξωτερικοί χώροι
Απαιτείται η δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας γύρω από το κτίριο (πχ. με αποψίλωση) και ο αποκλεισμός του χώρου της μονάδας από τον υπαίθριο χώρο.
• Γειτονικοί εσωτερικοί χώροι
Η προστασία της μονάδας από τους γειτονικούς εσωτερικούς χώρους (διαδρόμους, διπλανά γραφεία κ.λπ.), επιτυγχάνεται με την πυράντοχη κατασκευή των τοίχων του δαπέδου και της οροφής. Για χώρους ηλεκτρονικών υπολογιστών ο Αμερικανικός Κανονισμός NFPA 75 απαιτεί χωρίσματα με πυράντοχη τουλάχιστον 60 min.
• Χώροι των μονάδων
Στους χώρους που βρίσκονται εγκατεστημένες οι μονάδες θα πρέπει οι ηλεκτρικές συνδέσεις να είναι απόλυτα ασφαλείς, να υπάρχουν πυροφραγμοί σε όλα τα ανοίγματα διέλευσης (καλωδίων, σωλήνων καί αεραγωγών), να χρησιμοποιούνται υλικά επίπλωσης που δεν συντηρούν την καύση και φυσικά να περιορίζονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες στις απόλυτα απαραίτητες.
Εκτός από τα μέτρα της παθητικής πυροπροστασίας που αναφέραμε πιο πάνω, πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει σύστημα ανίχνευσης και κατάσβεσης της φωτιάς.
Η ανίχνευση γίνεται συνήθως με ανιχνευτές καπνού τύπου ιονισμού, οι οποίοι τοποθετούνται κάτω από το ψευδοδάπεδο, πάνω από την ψευδοροφή και στην οροφή του χώρου της μονάδας. Για την κατάσβεση της φωτιάς χρησιμοποιούνται  το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), που έχει το πλεονέκτημα να μην αφήνουν κατάλοιπα μετά την εκτόξευση τους.
 Το CO2 αποθηκεύεται σε χαλύβδινες φιάλες υψηλής πίεσης .
Κάθε σύστημα κατάσβεσης με  CO2 πρέπει να μπορεί να τεθεί εκτός λειτουργίας (κατά την διάρκεια των εργασιών συντήρησης), να ενεργοποιηθεί χειροκίνητα (όταν βρίσκονται άνθρωποι μέσα στο χώρο) και αυτόματα.
t Μετά την ενεργοποίηση πρέπει να απαγορεύεται η είσοδος των εργαζομένων στο χώρο των ηλεκτρονικών εγκαταστάσεων και φυσικά να τίθεται εκτός λειτουργίας ο κλιματισμός. Τέλος, η ενεργητική πυροπροστασία (σύστημα ανίχνευσης και κατάσβεσης) πρέπει οπωσδήποτε να συμπληρωθεί από κατάλληλους πυροσβεστήρες τύπου  διοξειδίου του άνθρακα.
 

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ

Οι περισσότερες πυρκαγιές σε κτίρια και βιομηχανικές εγκαταστάσεις προέρχονται συνήθως από την ανθρώπινη αμέλεια και τις διάφορες ηλεκτρικές βλάβες.
Παράλληλα τα ηλεκτρικά καλώδια βοηθούν στην ταχύτατη μετάδοση της φωτιάς, ενώ ο καπνός και τα αέρια που παράγονται κατά την καύση τους προκαλούν συχνά μεγαλύτερες ζημιές από την ίδια την πυρκαγιά.
Έρευνες πολλών ετών κατέληξαν στη κατασκευή καλωδίων που αντέχουν σε θερμοκρασία 10OO°C, ενώ σε περίπτωση πυρκαγιάς μπορούν να λειτουργήσουν από 20 -Η 180 min. Τα καλώδια αυτά όμως έχουν απαγορευτικό κόστος για τις συνηθισμένες εγκαταστάσεις.
Οικονομικότερη λύση προσφέρουν τα καλώδια που έχουν επένδυση η οποία επιβραδύνει τη φωτιά. Η επένδυση αυτή συνήθως περιέχει ενώσεις αλλογόνων (πχ. χλωρίου και φθορίου) ή επιβραδυντικά πρόσθετα (πχ. τριοξείδιο του αντιμονίου και υδροξείδιο του αργιλίου). Και οι δύο όμως τύποι της επένδυσης δημιουργούν σημαντικά προβλήματα. Τα αλλογόνα κατά την καύση τους εκλύουν αέρια τα οποία σε συνδυασμό με την υγρασία της ατμόσφαιρας σχηματίζουν υδροχλώριο και υδροφθόριο, ενώ τα επιβραδυντικά πρόσθετα μειώνουν την αντοχή στην υγρασία και την μηχανική αντοχή της επένδυσης.
• Περιορισμός της μετάδοσης της φωτιάς μέσω των καλωδίων
Ο περιορισμός της μετάδοσης της φωτιάς σε όσο το δυνατόν μικρότερο μήκοε καλωδίων, επιτυγχάνεται με τους παρακάτω τρόπους:
• Επικάλυψη καλωδίων ή κατασκευή τοιχείου με κονίαμα περλίτη ή βερμικουλίτη (ελαφρομπετόν).
Παρασκευάζεται μίγμα περλίτη ή βερμικουλίτή με πυρίμαχο τσιμέντο και νερό (σε αναλογίες κατ' όγκο 5:1:1,5 και 10:1:1,5 αντίστοιχα), το οποίο στρώνεται πάνω στα καλώδια ή χυτεύεται υπό μορφή τοιχείου (πάχους >15cm και ύψους >20cm) σε όλο το πλάτος της δέσμης. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται μόνο σε οριζόντια καλώδια και συνεπάγεται καταστροφή της κατασκευής αν χρειασθεί προσθήκη ή αφαίρεση καλωδίων.
• Επικάλυψη καλωδίων με θερμοδιογκούμενα υλικά
Το υλικό στρώνεται με το χέρι ή ψεκάζεται σε μία στρώση περιβάλλοντας το κανάλι και τη δέσμη των καλωδίων. Η επικάλυψη αυτή έχει την ιδιότητα να διογκώνεται σε υψηλές θερμοκρασίες σχηματίζοντας ένα θερμομονωτικό προστατευτικό στρώμα. Η παραπάνω μέθοδος χρησιμοποιείται-σε οριζόντιες ή κατακόρυφες δέσμες τοποθετημένων καλωδίων - χωρίς καμιά προετοιμασία των επιφανειών, επιτρέπει την εύκολη προσθήκη ή αφαίρεση καλωδίων και μειονεκτεί ως προς την χαμηλή μηχανική αντοχή και την επίδραση της υγρασίας στην επικάλυψη.
• Επικάλυψη καλωδίων με επιβραδυντικά υλικά
Τα υλικά αυτά, τα οποία δεν είναι θερμομονωτικά, διασπώνται στους 200°C περίπου. Τότε μία σειρά από ενδοθερμικές αντιδράσεις αναγκάζει τη φωτιά να σβήσει, αφού πρώτα μεταδοθεί 25cm πάνω στην προστατευόμενη επιφάνεια. Η επικάλυψη των καλωδίων γίνεται όπως με τα θερμοδιογκούμενα υλικά, με την διαφορά ότι στην περίπτωση αυτή η αντοχή της επικάλυψης στην υγρασία και η μηχανική αντοχή της είναι πολύ βελτιωμένες.

• Τύλιγμα καλωδίων με επιβραδυντικές ταινίες
Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται μόνο σε μεμονωμένα καλώδια που δεν έχουν ακόμη τοποθετηθεί σε μια εγκατάσταση.
• Διατήρηση της καλής λειτουργίας των καλωδίων σε περίπτωση πυρκαγιάς
Όταν απαιτείται η συνέχιση της λειτουργίας ορισμένων εγκαταστάσεων ή έστω μεμονωμένων συσκευών σε περίπτωση πυρκαγιάς (πχ. χημική βιομηχανία), τα κανάλια των καλωδίων κατασκευάζονται από ειδικά μονωτικά υλικά. Τα υλικά αυτά παρέχουν χρόνο λειτουργίας των καλωδίων μέχρι 90 min, ενώ τα θερμοδιογκούμενα και τα επιβραδυντικά επικάλυψης επιτρέπουν την καλή λειτουργία των καλωδίων για 6 -Μ 8 min. 

• Αναστολή της μετάδοσης της φωτιάς σε καλώδια και του καπνού από χώρο σε χώρο
Η μετάδοση της φωτιάς διευκολύνεται (αλλά και προκαλείται) από τα διάφορα ανοίγματα μεταξύ των χώρων και τα κανάλια των καλωδίων και των σωληνώσεων. Παράλληλα έχουμε την εξάπλωση των καπνών σε χώρους όπου ακόμα δεν έχει αρχίσει ή έστω πλησιάσει η φωτιά. Για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων αυτών αναπτύχθηκαν μέθοδοι κατασκευής ειδικών πυροφραγμών, οι οποίοι κατασκευάζονται από πυράντοχα υλικά και περιβάλλουν τα καλώδια που περνούν μέσα από ανοίγματα προς άλλους χώρους.
Οι πυροφραγμοί συνήθως τοποθετούνται στις παρακάτω θέσεις:
• Στα ανοίγματα μεταξύ χώρων, σε δάπεδα ή τοίχους.
• Στην είσοδο των καλωδίων σε μηχανήματα ή ηλεκτρολογικούς πίνακες.
• Στα κανάλια των καλωδίων.
• Στα σημεία όπου καλώδια ή σωλήνες περνάνε από τον ένα χώρο στον άλλο.
Οι πυροφραγμοί πρέπει να μπορούν να αφαιρεθούν εύκολα, έτσι ώστε να είναι δυνατή η γρήγορη προσθήκη ή αφαίρεση καλωδίων ανάλογα με τις ανάγκες εκμετάλλευσης και συντήρησης της εγκατάστασης. Σε κανάλια καλωδίων με μικρή διατομή, ο πυροφραγμός κατασκευάζεται σε ολόκληρη την διατομή του καναλιού . Στις σήραγγες μεγάλου μήκους - και σε αποστάσεις που εξαρτώνται από το βαθμό πυροπροστασίας - κατασκευάζονται πυροφραγμοί που συμπληρώνονται με πόρτα από ακουστό υλικό.

Τα σπουδαιότερα είδη πυροφραγμών είναι τα ακόλουθα:

+ Πυροφραγμοί από κονίαμα περλίτη ή βερμικουλίτη (ελαφρομπετόν).
Μετά την κατασκευή των πλευρικών ξυλοτύπων (καλουπιών), παρασκευάζεται μίγμα περλίτη (υλικό Ελληνικής παραγωγής) ή βερμικουλίτη (εισάγεται σαν πρωτογενές ορυκτό και επεξεργάζεται στη χώρα μας) με πυρίμαχο τσιμέντο και νερό, σε αναλογίες κατ' όγκο 5:1:1,5 και 10:1:1,5 αντίστοιχα.
Ακολουθεί η χύτευση κατά στρώσεις, η αφαίρεση των ξυλοτύπων ύστερα από 6 ώρες περίπου και η καλή - αλλά προσεκτική - διαβροχή του πυροφραγμού με νερό.

+ Πυροφραγμοί από πετροβάμβακα.
Πάνω σε ένα υπόστρωμα πετροβάμβακα (ονομάζεται επίσης λιθοβάμβακας ή ορυκτοβάμβακας και παράγεται συνήθως από το ηφαιστειογενές πέτρωμα βασάλτη) τοποθετείται μία επίστρωση συγκράτησης από γύψο ή ελαφρομπετόν (βερμικουλίτη ή περλίτη). Οι πυροφραγμοί αυτοί (σχήμα 9.6) χρησιμοποιούνται από την Electricite de France και το υπόστρωμα του πετροβάμβακα πρέπει να έχει πυκνότητα μεγαλύτερη από 110 Kg/m3.
+ Σουηδικοί πυροφραγμοί M.C.T. (multi cables transit)
Αποτελούνται από ένα μεταλλικό πλαίσιο με κοχλία σύσφιξης (το οποίο στερεώνεται στους τοίχους, τα δάπεδα κτλ.) και τα ειδικά τεμάχια διόδου των καλωδίων . Τα τεμάχια αυτά κατασκευάζονται από χλωριωμένο συνθετικό ελαστικό, τοποθετούνται μέσα στο μεταλλικό πλαίσιο και υπάρχουν στο εμπόριο σε διαφορετικές διαμέτρους ανάλογα με τις αντίστοιχες των καλωδίων.
+ Πυροφραγμοί άμμου θαλάσσης
Κατασκευάζονται από καθαρή χονδρόκοκη άμμο θαλάσσης, μέσα από την οποία περνούν τα ηλεκτρικά καλώδια .                                                

+ Προσωρινοί πυροφραγμοί
Κατασκευάζονται από μικρούς σάκους πετροβάμβακα  και χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις εκείνες που προβλέπεται να τοποθετηθούν σύντομα και άλλα ηλεκτρικά καλώδια (εργοτάξιο κ.λπ.).

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΥΠΟ ΤΑΣΗ

"Ηλεκτρικές πυρκαγιές" χαρακτηρίζονται εκείνες που γίνονται πάνω ή κοντά σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις ή συσκευές που βρίσκονται υπό τάση. Στις περιπτώσεις αυτές συνιστάται πάντοτε η διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος πριν αρχίσει η κατασβεστική προσπάθεια. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι πολλές φορές η διακοπή δεν είναι δυνατή, επειδή το ρεύμα είναι απαραίτητο για την εκκένωση κτιρίων ή για την λειτουργία ορισμένων μηχανημάτων σε μια βιομηχανία, όπου το απρογραμμάτιστο σταμάτημα τους μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερες ζημιές και από την ίδια την πυρκαγιά.
Στις ηλεκτρικές πυρκαγιές πρέπει να χρησιμοποιούνται πυροσβεστήρες που εκτοξεύουν μη αγώγιμες ύλες, οι οποίοι είναι:
+ Πυροσβεστήρες διοξειδίου του άνθρακα + Πυροσβεστήρες αλλογονομένων υδρογονανθράκων +Πυροσβεστήρες ξηρής σκόνης (με γόμωση A.B.C.E. για τάση μέχρι 1000 V και γόμωση B.C.E. για υψηλές τάσεις.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται όταν για την κατάσβεση μιας ηλεκτρικής πυρκαγιάς χρησιμοποιούνται εύκαμπτοι πυροσβεστικοί σωλήνες. Επειδή η παρουσία του ηλεκτρικού ρεύματος μπορεί να προκαλέσει το θάνατο ή των τραυματισμό των πυροσβεστών, πρέπει να τηρούνται οπωσδήποτε οι ελάχιστες αποστάσεις ασφαλείας κατά την εκτόξευση πόσιμου νερού.
Οι αποστάσεις ασφαλείας για την περίπτωση του αυτόματου συστήματος τεχνητής ομίχλης νερού δίνονται στον Πίνακα 5.1.
ΠΙΝΑΚΑΣ 9.1: ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΑΚΡΟΦΥΣΙΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΥΠΟ ΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ

Τέλος πρέπει να τονισθεί ότι στις ηλεκτρικές πυρκαγιές απαγορεύεται η χρήση θαλάσσιου νερού ή νερού που περιέχει διαλύματα αλάτων ή σόδας, ενώ οι πυροσβέστες, οφείλουν να είναι εφοδιασμένοι με κράνος από μη αγώγιμα υλικά, ελαστικά γάντια τύπου ηλεκτροτεχνίτη (για την περίπτωση χρήσεως κόπτη κατά την διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος από τον μετρητή) και ελαστικά υποδήματα.