Αντικείμενα πυροπροστασίας

Δύο είναι τα κύρια αντικείμενα μιας μελέτης πυροπροστασίας, η αντιμετώπιση του κινδύνου για ανθρώπινη ασφάλεια και του κινδύνου υλικών
ζημιών σε μια κατασκευή. Οι θεσπιζόμενοι από διάφορα κράτη Κανονισμοί Πυροπροστασίας έχουν σαν κύριο αντικείμενο την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Η τύχη της ανθρώπινης ζωής δεν είναι δυνατό ν' αφεθεί μόνο στην επιμέλεια ενός μελετητή ή στην πρόνοια και τη σύνεση των ιδιοκτητών της κατασκευής, αλλά αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας και δικαίωμα του πολίτη.
Οι υλικές ζημίες μιας πυρκαγιάς μπορεί να διακριθούν σε:
α) ζημίες στη συγκεκριμένη κατασκευή και τα περιεχόμενα της
β) ζημίες που είναι πιθανό να προκληθούν σε γειτονικές κατασκευές από
την επέκταση της φωτιάς
γ) έμμεσες ζημίες που προέρχονται από τη μερική ή ολική διακοπή χρήσης
της κατασκευής.

Η Νομοθεσία ενδιαφέρεται κυρίως για το (β) είδος των ζημιών, καλύπτοντας όμως έμμεσα και ένα μεγάλο μέρος από τις άλλες, γιατί είναι σοβαρή η επιβάρυνση μιας εθνικής οικονομίας από τις πυρκαγιές. Οι ασφαλιστικές εταιρείες ασφαλίζουν τους κινδύνους υλικών ζημιών απαιτώντας μερικές φορές πρόσθετα μέτρα πυρασφάλειας. Ζημίες όμως σε ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία, όπως και σε αντικείμενα με ιδιαίτερη σημασία για ένα άτομο ή μια κοινωνική ομάδα δεν είναι εύκολο πάντοτε ν' ασφαλισθούν, γιατί δεν υπάρχει τρόπος αποτίμησης και αποζημίωσης τους.
Ο μελετητής μέσα στα πλαίσια των Κανονισμών, που του δίνουν μερικές φορές τη δυνατότητα ευελιξίας, θα πρέπει να ασχοληθεί με τα παρακάτω προβλήματα:
α) την πρόληψη έναρξης μιας πυρκαγιάς
β) τον περιορισμό της ανάπτυξης και μετάδοσης της
γ) τον περιορισμό της φωτιάς σε καθορισμένα όρια ενός κτιρίου
δ) τις οδεύσεις διαφυγής των ενοίκων από ένα κτίριο
ε) τον έλεγχο της φωτιάς με ανιχνευτές και ενέργειες κατάσβεσης.

Για την αντιμετώπιση όλων αυτών προτείνονται παθητικά και ενεργητικά μέτρα πυροπροστασίας. Τα πρώτα είναι προβλεπόμενα και ενσωματωμένα στη δομική κατασκευή, ενώ τα δεύτερα ενεργοποιούνται και λειτουργούν μόνο με την εμφάνιση ή κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Δεν υπάρχει αυστηρή διάκριση μεταξύ τους, γιατί μερικές φορές αλληλοκαλύπτονται.
Σαν παράδειγμα θα μπορούσαν ν' αναφερθούν:

Παθητικά μέτρα                    Ενεργητικά μέτρα
Οδεύσεις διαφυγής                  Πυρανίχνευση
Διαμερισματοποΐηση                 Συναγερμός
Δομοστατική προστασία            Καταιονητήρες
Έλεγχος καπνού                     Μέσα πυρόσβεσης

Στη συνέχεια θα δοθεί η ευκαιρία να περιγραφούν αναλυτικότερα.

Κόστος - ζημίες πυρκαγιών

Όταν αναφερόμαστε σε κόστος μιας πυρκαγιάς, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι αυτό περιέχει δύο ομάδες συνιστωσών. Από τη μια μεριά, τις ζημίες ή τις απώλειες και από την άλλη, τις κάθε είδους δαπάνες που γίνονται για την πρόληψη ή τον περιορισμό των παραπάνω ζημιών.
Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι άμεσες υλικές ζημίες στις κατασκευές και στα περιεχόμενα τους, οι έμμεσες ζημίες και η αποτίμηση του κόστους θυμάτων από θανάτους ή τραυματισμούς.
Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται οι δαπάνες πυρασφάλειας ενοίκων και κατασκευών, οι δημόσιες δαπάνες για τις Πυροσβεστικές Υπηρεσίες, τα έξοδα τα σχετικά με την Ασφάλιση και τέλος οι δαπάνες για επιστημονική έρευνα και δημοσιοποίηση των προβλημάτων πυρασφάλειας.
Αν και είναι δύσκολο να μετρηθούν και να ομογενοποιηθούν αυτά τα οικονομικά μεγέθη, έχει βρεθεί από συστηματική συλλογή στατιστικών στοιχείων σε ορισμένα αναπτυγμένα κράτη ότι, το συνολικό κόστος των πυρκαγιών κυμαίνεται γύρω στο 1% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος μιας χώρας (Α.Ε.Π.).
 Ο καθορισμός των εμμέσων ζημιών δεν είναι πάντοτε σαφής και αφορά κυρίως τις ζημίες από διακοπή χρήσης και από τις αλυσιδωτές
επιπτώσεις που ακολουθούν μια πυρκαγιά.

 Όσον αφορά στο κόστος Πυροπροστασίας, από δειγματοληπτικές έρευνες και εμπειρικές εκτιμήσεις συνάγουμε ένα ποσοστό 0,15% του Α.Ε.Π. Δαπάνες έρευνας και δημοσιοποίησης του προβλήματος κυμαίνονται για την Ελλάδα κοντά στο μηδέν.
Από την παραπάνω έρευνα το συνολικό κόστος των πυρκαγιών για τη χώρα μας συνάγεται γύρω στο 1,05% του Α.Ε.Π., όχι μακριά από το μέσο όρο του 1%. Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι τα μεγέθη αμέσων και εμμέσων ζημιών είναι αισθητά μεγαλύτερα των άλλων χωρών, χωρίς να συμπεριληφθούν οι δασικές πυρκαγιές, που μερικές χρονιές από μόνες τους υπερβαίνουν το κόστος όλων των άλλων πυρκαγιών.

Μεγάλες πυρκαγιές

Σαν «μεγάλη πυρκαγιά» ορίζεται εκείνη που οι άμεσες ζημίες της ξεπερνούν ένα ανώτατο προκαθορισμένο χρηματικό όριο, που διαφέρει από χώρα σε χώρα και αναπροσαρμόζεται ανά χρονικά διαστήματα ανάλογα με την πορεία του πληθωρισμού. Η Ελληνική Πυροσβεστική Υπηρεσία σαν κριτήρια μεγάλης πυρκαγιάς έχει την ποσότητα νερού και τα πυροσβεστικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν στην κατάσβεση. Σχετικό είναι το Διάγραμμα 2 που δίνει τη διαβάθμιση των πυρκαγιών για το έτος 1984.



Η σημασία των μεγάλων πυρκαγιών έγκειται στο γεγονός ότι είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών ζημιών, ενώ αριθμούν
ένα μικρό πλήθος συμβάντων. Έτσι στον Καναδά ένα ποσοστό 0,5% του πλήθους όλων των πυρκαγιών αντιστοιχεί στο 50% των ζημιών, στη Μ.Βρετανία πλήθος 1% μεγάλων πυρκαγιών στην πενταετία 1970-74 είχε κόστος γύρω στα 55% του συνόλου, ενώ στη Σουηδία το 1975 ποσοστό 0,6% κόστισε το 70% των συνολικών ζημιών. Γίνεται λοιπόν φανερή η ανάγκη αποτύπωσης, περιγραφής και έρευνας των μεγάλων πυρκαγιών.

Αιτίες πυρκαγιών

Μία από τις αναγκαίες ταξινομήσεις για την εύστοχη μελέτη κυρίως όσον αφορά την πρόληψη των πυρκαγιών είναι η σχετική με τις διάφορες αιτίες που τις προκαλούν. Το Διάγραμμα 3 δίνει τις βασικές αιτίες των πυρκαγιών του 1984, όπου φαίνεται ότι την πρώτη θέση κρατούν σταθερά τα υπολείμματα καπνίσματος, πυρκαγιών

Διάγραμμα 3: Αιτίες πυρκαγιών του έτους 1984.

Η ταξινόμηση αυτή προερχόμενη από στοιχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας είναι ελλιπής, γιατί δεν αναλύει διεξοδικότερα ένα πλήθος πιο συγκεκριμένων αιτιών που προκαλούν τις πυρκαγιές. Αυτό που θα έπρεπε στο μέλλον να επιδιωχθεί είναι η ανάλυση των πυρκαγιών με τις αιτίες τους κατά κατηγορίες κτιρίων, ανάλογα με τη χρήση τους και με το είδος της
κατασκευής τους.