Περιορισμός Κινδύνων Πυρκαγιών
Κτιρίων.
Η πυρκαγιά — σύμφωνα με την πείρα
που έχει αποκτηθεί —μπορεί να προξενήσει τρομερές καταστροφές και ν' αποδειχθεί
ότι σε διάφορες
περιπτώσεις εξαπλώνεται γρήγορα κι ανεμπόδιστα επειδή μεγάλοι χώροι κτιρίων,
εγκαταστάσεων γενικά, καθώς και βιομηχανικών και βιοτεχνικών δομικών κατασκευών
είναι ενιαίοι ή γιατί μεταξύ των χώρων αυτών (ακόμη και σε διαφόρους ορόφους του
ίδιου κτιρίου) δεν υπάρχουν πλήρη (σωστά) προστατευμένα διαχωρίσματα, όπως
συμβαίνει όταν τα διαχωρίσματα αυτά έχουν ελεύθερα ανοίγματα, απροστάτευτα
περάσματα καλωδιώσεων, σωληνώσεων κ.ά.
Οι βασικοί παράγοντες για τον περιορισμό του αριθμού των θυμάτων και των υλικών
ζημιών από πυρκαγιά είναι:
α) η έγκαιρη ανίχνευση και ειδοποίηση, με κατάλληλα συστήματα εντοπισμού και
αναγγελίας πυρκαγιάς.
β) ο περιορισμός της ταχύτητας διάδοσης πυρκαγιάς με την κατάλληλη κατάσβεση
(από χρονική άποψη και χρήση πυροσβεστικών μέσων —προϋποθέσεις που πρέπει να
ικανοποιούνται και όταν η καταστολή πυρκαγιάς επιδιώκεται με αυτόματα συστήματα
καταιονισμού) και τον διαχωρισμό των χώρων μεταξύ τους με στοιχεία από υλικά
πυράντοχα γ) η εξασφάλιση οδών διαφυγής για την απομάκρυνση των εντός των
κτιρίων ευρισκομένων ανθρώπων, που είναι ο κύριος σκοπός, άλλωστε, των διατάξεων
πυροπροστασίας που περιέχουν διάφοροι Κανονισμοί, νομοθετικές ρυθμίσεις κ.λπ.
Για την ανίχνευση, αναγγελία και κατάσβεση πυρκαγιών θα επανέλθουμε.
Ευθύς αμέσως, η συζήτηση συνεχίζεται για τη διαμερισματοποίηση των χώρων από
πλευράς πυρασφάλειας και την εξασφάλιση οδών διαφυγής.
Πυροδιαμερίσματα
Διαμερισματοποίηση χώρων (κτιρίων),
όπως το αντικείμενο εξετάζεται εδώ, σημαίνει όχι μόνο κατάτμηση των κτιρίων σε
τμήματα αλλά και πλήρη διαχωρισμό των τμημάτων αυτών μεταξύ τους με διαχωριστικά
στοιχεία που αντέχουν στη φωτιά για χρονικό διάστημα που προκαθορίζεται ανάλογα
με την προβλεπόμενη χρήση του κτιρίου και την αναμενόμενη διάρκεια πυρκαγιάς. Τα
διαμερίσματα που διαμορφώνονται κατ' αυτό τον τρόπο (πυροδιαμερισματοποίηση)
λέγονται πυροδιαμερίσματα.
Στις μελετημένες —με σύγχρονα κριτήρια πυρασφάλειας— κατασκευές τα
πυροδιαμερίσματα πρέπει να διαχωρίζονται μεταξύ τους με τοίχους και
να έχουν δάπεδα από υλικά πυράντοχα. Η ανάγκη αξιοποίησης υλικών πυραντόχων
είναι εξαιρετικά μεγάλη σε εργασιακούς κ.λπ. παρεμφερείς χώρους, όπου τα
περάσματα καλωδίων, σωληνώσεων κ.λπ. πρέπει επίσης να πυροπροστατεύονται από
πυροφραγμούς από κατάλληλα υλικά. Παράλληλα, τα κατακόρυφα και οριζόντια
ανοίγματα διαμερισματοποιημένων χώρων πρέπει να κλείνουν με θύρες πυρασφαλείας,
κατασκευασμένες δηλαδή με υλικά πυράντοχα.
Η διαπίστωση ότι διάφορα υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πυράντοχα είναι
δυνατή όταν εργαστηριακά ελεγχθεί η ικανότητα τους αντίστασης στη φωτιά υπό την
έννοια ότι έτσι χαρακτηρίζεται το χρονικό διάστημα κατά το οποίο τα υλικά
προσβαλλόμενα από φωτιά με τυποποιημένους όρους εκπληρώνουν ορισμένες συνθήκες*.
Για να μη χρειάζεται, όμως, κάθε φορά να γίνεται δοκιμασία (προς εξοικονόμηση
χρόνου και χρήματος), οι οικοδομικοί Κανονισμοί και τα σχετικά Πρότυπα περιέχουν
τύπους κατασκευών που αναγνωρίζεται ότι παρέχουν δεδομένη αντίσταση στη φωτιά,
χωρίς να απαιτείται δοκιμασία τους .
Υπογραμμίζονται ότι:
Α' Εκτός από τη μέριμνα για διαχωριστικά στοιχεία που να εξασφαλίζουν την, από
πλευράς πυρασφάλειας, διαμερισματοποίηση χώρων, σε πολυώροφα κτίρια επιβάλλεται:
α) τα στοιχεία που βρίσκονται μέσα στα πυροδιαμερίσματα να μπορούν να
παραλαμβάνουν φορτία (δυνάμεις) για τον προσδιοριζόμενο (στις διερευνήσεις που
αφορούν την αντοχή στη φωτιά) χρόνο, προκειμένου να μην απειληθεί με κατάρρευση
το υπερκείμενο τμήμα της οικοδομής, και
β) η φέρουσα κατασκευή (σκελετός, μπετόν, σιδηροκατασκευές) να έχει αντοχή στη
φωτιά μεγαλύτερη από την απαιτούμενη για στοιχεία που εδράζονται σ' αυτή τη
κατασκευή.
Δύο παράμετροι είναι καθοριστικές για την κατάτμηση ενός κτιρίου σε
πυροδιαμερίσματα:
— ο προορισμός του κτιρίου και — ο όγκος του
γιατί το επιτρεπόμενο μέγεθος κάθε πυροδιαμερίσματος εξαρτάται από τη χρήση του
κτιρίου και τον αριθμό των ορόφων του.
Τελικά, οποιαδήποτε μελέτη διαμερισματοποίησης (πυροδιαμερισματοποίησης) κτιρίων
προϋποθέτει εκτιμήσεις, κριτήρια για τις οποίες αναφέρονται στη συνέχεια (π.χ.
για τις οδούς διαφυγής).
Οδοί Διαφυγής
Οδός διαφυγής σημαίνει
έξοδο κινδύνου. Σε διάφορες μελέτες, Κανονισμούς και διατάξεις δίνεται
ακριβέστερα το εννοιολογικό περιεχόμενο του
όρου, όταν —πιστεύεται ότι— η σχετική διερεύνηση είναι αναγκαία για τη συναγωγή
χρησίμων συμπερασμάτων. Έτσι, π.χ. έξοδοι διαφυγής ή κινδύνου «εννοούνται όλοι
οι ελεύθεροι δρόμοι διαφυγής προς χώρους ασφαλείς οι οποίοι δύνανται να είναι
διάδρομοι, περάσματα, κλιμακοστάσια και προθάλαμοι» . Για την περίπτωση αιθουσών
συγκέντρωσης κοινού καθορίζεται ότι «δια του όρου έξοδοι κινδύνου νοούνται
θύραι οι οποίοι οδηγούν απ' ευθείας έξω του κτιρίου εις ασφαλή ελεύθερον χώρον ή
κοινόχρηστον οδόν ή εις οιανδήποτε προστατευομένην οδόν διαφυγής».
Κάθε πυροδιαμέρισμα πρέπει να έχει δικές του εξόδους κινδύνου. Η θέση των εξόδων
αυτών αποφασίζετε με βάση τις λειτουργίες που θα πραγματοποιούνται στο
πυροδιαμέρισμα (είδος εγκαταστάσεων, τυχόν χρήση επικινδύνων υλών κ.λπ.) και τη
συνεργασία του με τους λοιπούς χώρους του κτιρίου στο οποίο ανήκει. Η «γνωριμία»
των διαδικασιών οι οποίες προβλέπονται να διεξάγονται στο πυροδιαμέρισμα (από
τις οποίες —σε τελική ανάλυση— εξαρτάται ο αριθμός των χρηστών του), είναι
βασική προϋπόθεση
για να μελετηθούν το πλήθος, το πλάτος και οι σημάνσεις που πρέπει να έχουν οι
έξοδοι κινδύνου του πυροδιαμερίσματος, π.χ. οι
λειτουργικές απαιτήσεις σε κτίρια (όπως υπεραγορές, ξενοδοχεία, αποθήκες κ.λπ.)
μπορεί να προτρέπουν στη δημιουργία δύο οδών διαφυγής και, μάλιστα, σε θέσεις
διαμετρικά αντίθετες.
Το επίπεδο ασφάλειας, όμως, των πυροδιαμερισμάτων κάθε κτιρίου — σύγχρονης
κατασκευής— επηρεάζεται όχι μόνο από το μέγεθος τους
και τις προμνημονευόμενες εξόδους κινδύνου, αλλά και από την απόσταση την οποία
θα διανύσουν οι εντός των πυροδιαμερισμάτων ευρισκόμενοι για να φθάσουν τις
πυροπροστατευόμενες οδούς διαφυγής αν χρειασθεί. Το μήκος της διαδρομής αυτής, η
οποία ονομάζεται πρόσβαση διαφυγής, καθορίζεται με κριτήριο τον βαθμό
εξοικείωσης των ενοίκων με το κτίριο.
Ως σύγχρονη κατασκευή θεωρείται εκείνη της οποίας οι χώροι έχουν μελετηθεί να:
α) διαχωρίζονται μεταξύ τους
με τοίχους και δάπεδα από υλικά πυράντοχα
β) έχουν πυρασφαλείς θύρες
για το κλείσιμο των ανοιγμάτων τους
γ) εξασφαλίζουν
προϋποθέσεις που ν' αποκλείουν πυρκαγιά και τα «παρελκόμενά» της (όπως μετάδοση
της πυρκαγιάς) όταν λειτουργούν ηλε-
κτρικές κ.λπ. εγκαταστάσεις οι οποίες δεν αποκλείουν τη μείωση της πυρασφάλειας
—προϋποθέσεις που είναι εφικτές με αξιοποίηση σύγχρονης
τεχνολογίας π.χ. κατάλληλες καλωδιώσεις κατασκευή πυροφραγμών κατά μήκος των
οδεύσεων καλωδιώσεων—σωληνώσεων κ.λπ. από υλικά πυράντοχα και
δ) διαθέτουν φωτεινές
ενδείξεις κ.λπ. παρόμοιες διατάξεις, απαραίτητες για να μην προκληθεί πανικός ή
παρεμφερές πρόβλημα (π.χ. σύγχυση) και κατά συνέπεια να επιτευχθεί ομαλή
πρόσβαση διαφυγής Η «πρόσβαση διαφυγής» μπορεί ν' αναφερθεί και αλλιώτικα π.χ.
στην
πυροσβεστική διάταξη που ισχύει στην Ελλάδα για την πυροπροστασία αιθουσών
συγκέντρωσης κοινού, χρησιμοποιείται ο όρος «όδευση δια-
φυγής» που υποδηλώνει
«μία συνεχή, ασφαλή και άνευ εμποδίων πορεία προς την έξοδο εξ' οιουδήποτε
σημείου κτιρίου προς μίαν κοινόχρηστον οδόν ή ασφαλή χώρον». Στις οδεύσεις
διαφυγής περιλαμβάνονται περάσματα, προθάλαμοι, κλιμακοστάσια και κυλιόμενες
κλίμακες (σκάλες). Αντίθετα, όπως σημειώθηκε ήδη, οι ανελκυστήρες δεν λογίζονται
ως έξοδοι.
Αν η πορεία δεν είναι —έτσι— προγραμματισμένη έχουμε «φυσική όδευση»· όδευση
«δυσμενή» για το «χρόνο αντίδρασης» του ανθρώπου (χρόνο που μεσολαβεί από την
εκδήλωση πυρκαγιάς μέχρι τη στιγμή της άφιξης του ατόμου σε κοινόχρηστη οδό ή
ασφαλή χώρο). Η φυσική (τυχαία) όδευση χαρακτηρίζεται και από το γεγονός ότι σ'
αυτή δεν εφαρμόζονται ορισμένα μέτρα τεχνικά, ειδικότερα. Ένα μεγάλης
σπουδαιότητας τέτοιο μέτρο είναι η τοποθέτηση εξαεριστήρων αποκάπνωσης στις
οδούς διαφυγής, οι οποίοι λειτουργούν αυτόματα στη διεργασία της πυρκαγιάς.
Το γενικό συμπέρασμα που βγαίνει από όσα προεκθέτονται είναι ότι, σε μεγάλο
βαθμό, το επίπεδο ασφάλειας των κτιρίων στα οποία επιζητείται
πυροδιαμερισματοποίηση εξαρτάται από την τεχνική που επιλέγεται προκειμένου, με
τη κατάτμηση τους σε πυροδιαμερίσματα, να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι σ'
αυτά.
Διαστάσεις και Εκτάσεις
Πολυορόφων Κτιρίων
Σύμφωνα με τη δόμηση που γίνεται σε
αρκετές χώρες σχετικά πρόσφατα, οι διαστάσεις και οι συνολικές επιφάνειες στα
υψηλά κτίρια είναι μεγάλες, π.χ. 1900-4000 μ2. Υποθέτοντας ότι το θερμικό (πυροθερμικό)
φορτίο είναι 100-160 χ/γραμμα αναφλέξιμης ύλης ανά μ2, το συνολικό θερμικό
φορτίο είναι 250 τόνοι περίπου, που ισοδυναμεί με θερμικό φορτίο 50
διαμερισμάτων 4 δωματίων. Μία πυρόσβεση σε ένα τέτοιο διαμέρισμα απαιτεί 3
αντλιοφόρα (πυροσβεστικά) οχήματα, 2 κλιμακοφόρα (πυροσβεστικά) οχήματα, 2
αξιωματικούς Π.Υ. και ένα γενικό επικεφαλής . Κατά ακολουθία, οι διαστάσεις και
το περιεχόμενο των υψηλών κτιρίων απαιτούν μεγάλες πυροσβεστικές δυνάμεις.
Συσχετισμός Πυρκαγιάς Υψηλών
Κτιρίων και Φωτιάς Αμπαριών Πλοίων
Οι υψηλές οικοδομές περιορίζουν τις
δυνατότητες χρησιμοποίησης εξωτερικών πυροσβεστικών μέσων. Τα προβλήματα
—τεχνικά, μεταφοράς
/εκκένωσης, αποστολής ενίσχυσης από Πυροσβεστικούς Σταθμούς— είναι, πάντα,
σοβαρά.
Η κατάσταση προσομοιάζετε με μία πυρκαγιά που εκδηλώνεται στο κάτω μέρος στο
αμπάρι ενός πλοίου. Αν υποτεθεί ότι καίγονται δύο σακιά
με καφέ στο αμπάρι ενός πλοίου, η πυρόσβεση μπορεί να απαιτήσει και δεύτερη
έξοδο, ενώ το ίδιο φορτίο στην προκυμαία μπορεί να εξουδετερωθεί από ένα άτομο
με ένα φορητό πυροσβεστήρα , Το ίδιο φορτίο στο αμπάρι του πλοίου χρειάζεται την
συνεργασία πληρώματος (πλοίου) και πυροσβεστών, τη διακίνηση μεγάλης ποσότητας
νερού, την αφαίρεση των καλυμμάτων των αμπαριών, τον εφοδιασμό των πυροσβεστών
με μάσκες, τον εξαερισμό των αμπαριών κ.λπ.
Κατ' αναλογία, σε ένα υψηλό κτίριο, μία ασήμαντη πυρκαγιά δημιουργεί πάρα πολλά
τεχνικά προβλήματα.
Μερικές Σκέψεις για Μονώροφα
Κτίρια
Προβλήματα, δεν έχουμε μόνο στην
περίπτωση φωτιάς σε πολυόροφα κτίρια έγινε π.χ. σαφές ότι οι διαστάσεις και το
περιεχόμενο των υψηλών
κτιρίων απαιτούν μεγάλες πυροσβεστικές δυνάμεις .
Για να δειχθεί η αναγκαιότητα δημιουργίας κτιρίων σύγχρονης κατασκευής ακόμα και
όταν επαρκούν για διαφόρους σκοπούς (κατοικία, εργασία, ψυχαγωγία κ.λπ.)
μονώροφα κτίρια, ας λογισθεί ένα μονώροφο κτίριο, χωρίς ανοίγματα για εξαερισμό,
με θερμικό φορτίο αντίστοιχο προς εκείνο
κτιρίου 4.000μ2 και με 2 μόνο εισόδους από τις οποίες να μπορεί να -επιχειρηθεί
πυρόσβεση. Ας θεωρηθεί, επίσης, ότι υπάρχουν πυράντοχοι διαχωριστικοί τοίχοι
που εκτείνονται μέχρι to ύψος μιας υπάρχουσας ψευδοροφής (πάνω από την οποία δεν
υπάρχει κανένας πυροφραγμός).
Πυρκαγιά, στο εσωτερικό αυτών των κτιρίων αναπτύσσει αμέσως θερμοκρασία
150°-200°C και δημιουργείται τόσος καπνός που είναι αδύνατη η
παραμονή πυροσβεστών.
Ένα τέτοιο κτίριο μπορεί να έχει ποικίλους χώρους π.χ. γραφεία, αίθουσες
αναμονής, βοηθητικούς χώρους, (εσωτερικές) ντουλάπες. Έτσι, η
κατάσβεση δεν είναι εύκολη· ενδεικτικά, η χρήση αυλών παρουσιάζει δυσκολίες (οι
διαχωριστικοί τοίχοι μειώνουν την εμβέλεια των αυλών κ.λπ.)·
δεν αποκλείεται η μεταφορά καπνού και η μετάδοση θερμότητας σε όλο το κτίριο οι
πυροσβέστες επιβάλλεται να αφιερώσουν αρκετό χρόνο για να ερευνήσουν τους χώρους
με στόχο τη διάσωση ατόμων και εκτίμηση της κατάστασης προκειμένου η πυρόσβεση
να είναι αριστοποιημένη κ.λπ.
Ανοίγματα Κτιρίων. Εσωτερικές και
Εξωτερικές Συνθήκες
Τα διάφορα ανοίγματα (π.χ. θύρες,
αεραγωγοί κ.λπ.) απαιτούν ειδική πυροπροστασία για να εμποδίζεται η μετάδοση της
θερμότητας και του καπνού στο εσωτερικό του κτιρίου, ειδικά κατά την κάθετη
έννοια, δηλαδή από τον ένα όροφο στον άλλο.
Οδεύσεις φωτιάς αποδεικνύονται οι «χάνδακες» διέλευσης καλωδίων και τα διάφορα
φρεάτια (εσωτερικές σκάλες κ.λπ.). Η τεχνική (πυροφραγμοί κ.λπ.) επιζητεί να
περιορίζει τους κινδύνους πυρκαγιάς.
Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί για τα κλιμακοστάσια ειδικά, ότι αν και οι σκάλες
είναι ασφαλείς, λόγω του ότι επικοινωνούν με ολόκληρο το κτίριο και
χρησιμοποιούνται από τους πυροσβέστες για να αντιμετωπισθεί η φωτιά σε φλεγόμενο
όροφο, πιθανόν να μολυνθούν από καπνό και τοξικά
αέρια (γι' αυτό εξαερισμός, συστήματα αποκάπνωσης κ.λπ. πρέπει πάντα να
αποτελούν αντικείμενο προσεκτικής μελέτης στη φάση του κτιριακού
σχεδιασμού).
Έχουν σημειωθεί πυρκαγιές σε κτίρια και προτού αρχίσει να γίνεται χρήση νέων
μεθόδων κατασκευής με γυαλί και αλουμίνιο ή και την εγκατάσταση κεντρικών
συστημάτων κλιματισμού. Έχει, όμως, διαπιστωθεί ότι οι νέες αυτές μέθοδοι
(κατασκευή από αλουμίνιο, γυαλί —κλιματισμός) ευθύνονται για το γεγονός ότι η
πυρκαγιά δεν περιορίζεται πλέον στον χώρο του ορόφου που εκδηλώθηκε αρχικά, αλλά
μεταδίδεται με ευκολία και στους άλλους ορόφους των πολυώροφων κτιρίων.
Λόγω αυτής της πραγματικότητας, αναζητούνται διάφορες λύσεις. Για παράδειγμα,
υπάρχουν διάφορα συστήματα πυρασφάλειας στους αεραγωγούς, όπως ανιχνευτές
καπνού, θερμότητας κ.α. που προκαλούν τη λειτουργία διαφραγμάτων και την
απομόνωση των αεραγωγών που εξυπηρετούν χώρους στους οποίους εκδηλώνεται
πυρκαγιά. Υπάρχει επίσης ειδικό σύστημα που διατηρεί υπερπίεση στα
κλιμακοστάσια, για να μη εισέρχεται σε αυτά καπνός.
Όσοι αναλαμβάνουν το έργο της κατάσβεσης φωτιάς σε κτίρια (πυροσβέστες κ.α.)
πρέπει να έχουν υπόψη ότι είναι ενδεχόμενο να αντιμετωπίσουν τις εξής έξη
δυσκολίες:
α) Το σύστημα κλιματισμού πιθανόν να ενισχύει τη φωτιά τροφοδοτών τας την με
αέρα.
β) Το σύστημα εξαερισμού πιθανόν να μεταδίδει τον καπνό και την θερμότητα σε όλο
τον όροφο.
γ) Το σύστημα εξαερισμού πιθανόν να μεταδώσει τον καπνό και τη θερμότητα σε όλα
τα μέρη του κτιρίου, αν ο καπνός και η φωτιά βρίσκονται κοντά στην κλιματιστική
μονάδα.
δ) Πιθανόν η φωτιά να μεταδοθεί στους
αεραγωγούς του κλιματιστικού συστήματος και από εκεί έρπουσα να μεταδοθεί σε
περιοχές του κτιρίου
που δεν είχαν απειληθεί προηγουμένως (θα πρέπει να ξηλωθούν οι ψευδοροφές και να
ανοιχθούν οι αεραγωγοί).
ε) Αν εκδηλωθεί φωτιά στους περιφερειακούς αεραγωγούς, μπορεί να μεταδοθεί η
πυρκαγιά στα υπερκείμενα πατώματα.
στ) Πιθανόν να μεταφερθούν καπνός και τοξικά αέρια μέσω των αεραγωγών
κυκλοφορίας αέρα και να μολύνουν άλλες περιοχές του κτιρίου που
δεν κινδύνευαν άμεσα από την πυρκαγιά.
Τέλος, σε οποιαδήποτε επισκόπηση των εσωτερικών συνθηκών των κτιρίων, για
διερευνήσεις σχετικά με τους κινδύνους πυρκαγιάς, δεν μπορεί να αγνοηθεί ο
παράγοντας «ανελκυστήρες». Τα φρεάτια των ανελκυστήρων μπορεί να μεταδώσουν τον
καπνό και τη θερμότητα μιας τοπικής φωτιάς σε όλο το κτίριο (βλ. και πιο πριν).
Όταν οι ανελκυστήρες χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά φορτίων οι κίνδυνοι μπορεί
να αποδειχθούν ακόμα πιο σοβαροί. Τυχόν ανάφλεξη π.χ. του φορτίου προκαλεί μια
κινούμενη φωτιά που θέτει σε κίνδυνο όλο το κτίριο.
Αλλά και οι εξωτερικές συνθήκες, όπως για παράδειγμα ο άνεμος που πνέει έξω από
το κτίριο, μπορούν να επηρεάσουν την πυρόσβεση. Η ταχύτητα και η διεύθυνση του
ανέμου (ο άνεμος μεταβάλλεται σε συνάρτηση με το ύψος του κτιρίου, τον χρόνο και
δεν είναι ομοιόμορφος σε όλες τις πλευρές του κτιρίου), η βαρομετρική πίεση, η
σχετική υγρασία και η εξωτερική θερμοκρασία επηρεάζουν τη μετάδοση του καπνού
και της θερμότητας στο εσωτερικό του κτιρίου.