ΠΡΟΦΙΛ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ  | ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ |  ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ISO |  ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ  |  LINKS |  ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

 
 
Βιβλιοθήκη
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
ΔΟΧΕΙΩΝ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΡΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
ΔΟΚΙΜΕΣ ΚΑΤΑΣΒΕΣΤΙΚΗΣ
ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΡΩΝ
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΡΑΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΤΙΡΙΩΝ
ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΥΡΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ

 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΟΒΑΡΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

Στόχος του Παραρτήματος αυτού ήταν αρχικά η συλλογή πληροφοριών για σοβαρά βιομηχανικά ατυχήματα στην Ελλάδα και ανάλυση των αιτιών τους, όπως θα προέκυπταν αυτά από αναλύσεις-μελέτες των ατυχημάτων. Η έλλειψη όμως τέτοιων αναλύσεων (εκτός από μια περιγραφή της φωτιάς στη JETOIL), οδήγησε στην παρουσίαση μεγάλων ατυχημάτων του εξωτερικού για τα οποία υπάρχουν αρκετά στοιχεία.

> Εκρήξεις νιτρικού αμμωνίου

Ένα από τα χειρότερα ατυχήματα που έχουν συμβεί μέχρι σήμερα ήταν η έκρηξη ενός μίγματος 50:50 θειικού αμμωνίου και νιτρικού αμμωνίου στο Οππάου της Γερμανίας το 1921, που σκότωσε 430 άτομα και η έκρηξη ενός φορτίου νιτρικού αμμωνίου σε ένα πλοίο στα λιμάνι του Τέξας το 1947, που σκότωσε 552 άτομα. Και τα δύο αυτά ατυχήματα, καθώς και αρκετά άλλα λιγότερο σοβαρά που αφορούσαν φορτία νιτρικού αμμωνίου, είχαν ως αιτία την άγνοια των εκρηκτικών ιδιοτήτων αυτού του άλατος που χρησιμοποιούταν και χρησιμοποιείται ακόμη περισσότερο σήμερα ως λίπασμα. Συγκεκριμένα, υπήρχε άγνοια του γεγονότος ότι το νιτρικό αμμώνιο μπορεί να εκραγεί με μετάπτωση της καύσης του σε έκρηξη, εφόσον η ποσότητα του άλατος που καίγεται είναι αρκετά μεγάλη και είναι αναμιγμένο με κάποιο καύσιμο σε μικρή ποσότητα. Το καύσιμο σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν διάφοροι κηροί. που χρησιμοποιούνταν ως αντισυσσωματικά σε αναλογίες περίπου 1%. Κατά κακή σύμπτωση το ποσοστό αυτό δίνει και τη μεγαλύτερη ευαισθησία σε έκρηξη, γεγονός που ήταν άγνωστο τότε. Άγνωστο επίσης ήταν, ότι ο χρόνος μετάπτωσης της καύσης σε έκρηξη μπορεί σε τέτοια υλικά να είναι μερικές ώρες ή ημέρες. Για όλους αυτούς τους λόγους υπήρχε πλήθος κόσμου κοντά στα φορτία που καιγόντουσαν, που οδήγησε στις εκατόμβες των θυμάτων.

Το μήνυμα από αυτά τα ατυχήματα είναι ότι η άγνοια των ιδιοτήτων ενός προϊόντος που παράγουμε, διακινούμε, χρησιμοποιούμε, ή απορρίπτουμε στο περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά αποτελέσματα.

> Ατύχημα σε αγωγό υγραερίου (LPG)

Τα ατύχημα αυτό αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα των προηγούμενων ετών και σχετίζεται με τη μεταφορά υγραερίου   μέσω σωληναγωγών. Συνέβη στη Σιβηρία (Ρωσσία) την 4η Ιουνίου 1989 προκαλούντος το θάνατο 462 ατόμων και το τραυματισμό άλλων 706. Ο αγωγός είχε τεθεί σε λειτουργία από το 1985 με σκοπό να μεταφέρει υγραέριο (μίγμα ελαφρών υδρογονανθράκων με κυρία συστατικά προπάνιο και βουτάνιο) από το σταθμό συμπίεσης σε μια βιομηχανική περιοχή. Μερικές ημέρες πριν από το συμβάν, υπήρχαν ενδείξεις για σημαντική πτώση πίεσης κατά μήκος της σωληνογραμμής, ενώ οι κάτοικοι ενός κοντινού οικισμού ανάφεραν ότι μια βαριά οσμή αερίου είχε γίνει αισθητή αρκετές ώρες πριν το ατύχημα. Οι μηχανικοί του σταθμού παρατηρώντας την πτώση πίεσης αντί να διερευνήσουν την αιτία, αύξησαν τη παροχή αερίου προκειμένου να συντηρήσουν την επιθυμητή πίεση στον αγωγό. Το σημείο της διαρροής, βρισκόταν σε απόσταση 600 m περίπου μέτρων από μια σιδηροδρομική γραμμή, η οποία μάλιστα διέσχιζε δύο κοιλάδες της περιοχής, στις οποίες το υγραέριο όντας βαρύτερο του αέρα συσσωρευόταν συνεχώς. Το πυκνό νέφος εκτιμάται ότι κάλυψε μια απόσταση 6 περίπου km, ώσπου δύο επιβατικά τρένα που ταξίδευαν σε αντίθετες κατευθύνσεις προσέγγισαν τη περιοχή. Η κίνηση τους επέφερε την έντονη ανάμιξη του εύφλεκτου αερίου με τον αέρα σε συγκεντρώσεις εντός των ορίων αναφλεξιμότητας. ενώ σπινθήρες από τη μηχανή του ενός τραίνου προκάλεσαν την ανάφλεξη του μίγματος. Σε πρώτη φάση συνέβη ισχυρότατη έκρηξη, ακολουθούμενη από άλλες δύο διαδοχικές εκρήξεις, ενώ στο υπόλοιπο μίγμα εκδηλώθηκε κατάκαυση πλάτους μεγαλύτερου από 1200 m. Τα περισσότερα βαγόνια εκτροχιάστηκαν, δέντρα ισοπεδώθηκαν σε απόσταση 3 km, ενώ από το κρουστικό κύμα σημειώθηκε θραύση τζαμιών σε απόσταση μεγαλύτερη από 10 km.

Το ατύχημα αυτό, αποτελεί παράδειγμα εγκληματικής αδιαφορίας των υπευθύνων, αλλά ίσως και άγνοιας των κινδύνων που εγκυμονούν συγκεκριμένες χημικές ουσίες. Επιπροσθέτως, καταδεικνύει την ανάγκη εφαρμογής Σχεδίων Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης στην ευρύτερη περιοχή δικτύων διανομής υγροποιημένων ή πεπιεσμένων εύφλεκτων αερίων (υγραέριο, φυσικό αέριο). Το ατύχημα στοίχισε τη ζωή 462 ανθρώπων και τον τραυματισμό άλλων 706.

> Ατύχημα στην πόλη Μποπάλ

Η μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία της χημικής βιομηχανίας συνέβη στην πόλη Μποπάλ (Bhopal) της κεντρικής Ινδίας στις 3 Δεκεμβρίου 1984. Λόγω διαρροής διασκορπίστηκε μία ποσότητα ισοκυανικού μεθυλίου (MIC) έξω από τα όρια του έργοστασιου και προκάλεσε το θάνατο από δηλητηρίαση πάνω από 3.000 ανθρώπων εκείνες τις ημέρες, που τα επόμενα χρόνια και μέχρι σήμερα λέγεται ότι έφθασαν τις 10.000. Συγχρόνως, περισσότερα από 200.000 άτομα έπαθαν σοβαρές βλάβες στην υγεία τους, μεταξύ των οποίων περίπου 1.000 περιπτώσεις τύφλωσης. Η χημική αυτή ουσία, όμως, δεν ήταν παρά ένα ενδιάμεσο στην παραγωγή ζιζανιοκτόνου Carbaryl. Το ισοκυανικό μεθύλιο βράζει στους 40°C περίπου σε ατμοσφαιρική πίεση. Λίγο πριν το ατύχημα το ισοκυανικό μεθύλιο υπερθερμάνθηκε και έβρασε, οπότε άνοιξε η ασφαλιστική βαλβίδα της δεξαμενής αποθήκευσης του (Σχ. Α.1). Η ποσότητα ατμών της ουσίας ήταν υπερβολικά μεγάλη (περίπου 25 τόνοι) για τη δυναμικότητα του συστήματος κατακράτησης και ο ατμός διέφυγε στη γύρω περιοχή, όπου είχε δημιουργηθεί μια φτωχοσυνοικία.

                      

Η αιτία της υπερθέρμανσης φαίνεται ότι ήταν η απρόβλεπτη εισροή νερού στη δεξαμενή του ισοκυανικού μεθυλίου από βαλβίδα σωλήνωσης που εμφάνισε διαρροή και ο έντονα εξώθερμος πολυμερισμός του λόγω αντίδρασης με το νερό. Ένα τέτοιο συμβάν θα μπορούσε να αποφευχθεί, αν είχε προηγηθεί μια συστηματική ανάλυση των κίνδυνων, π.χ. με μια μελέτη ΗΑΖΟΡ.

Σε άλλες αναφορές, γράφτηκε επίσης ότι το σύστημα κατακράτησης, το σύστημα πυρσού (που θα έπρεπε να κάψει το ισοκυανικό μεθύλιο μετά τη διαφυγή του από το προηγούμενο σύστημα ασφάλειας) και το σύστημα ψύξης της δεξαμενής αποθήκευσης δεν βρισκόντουσαν σε καλή κατάσταση λειτουργίας. Οι συνεχείς έλεγχοι των συστημάτων ασφάλειας του εργοστασίου θα μπορούσαν να εμποδίσουν το ατύχημα.

Λίγο καιρό πριν το ατύχημα είχε γίνει μια επιθεώρηση ασφάλειας και λειτουργικών διαδικασιών, αλλά φαίνεται ότι δεν έγιναν όλες οι διορθώσεις που τους υποδείχθηκαν.

Το εργοστάσιο ήταν συνιδιοκτησία της Union Carbide των ΗΠΑ και της τοπικής διοίκησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητο να διευκρινίζεται ποιος είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια τον σχεδιασμού και της λειτουργίας.

Το εργοστάσιο ήταν αρχικά 2.8 km περίπου μακριά από το πλησιέστερο σπίτι, αλλά σιγά σιγά αναπτύχθηκε μια φτωχογειτονιά δίπλα ακριβώς από το εργοστάσιο. Το κτίσιμο κατοικιών δίπλα σε επικίνδυνες βιομηχανίες απαγορεύεται βεβαίως από τη νομοθεσία των περισσότερων χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αυτό δεν τηρείται.

Υπάρχει η πληροφορία επίσης, ότι το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του εργοστασίου δεν ήταν τόσο καλό, όσο θα έπρεπε. Αυτό είναι ένα ακόμη σημείο στο οποίο, τόσο οι βιομηχανίες, όσο και τα κράτη θα έπρεπε να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή.

Το πιο σπουδαίο μάθημα όμως που μας διδάσκει το ατύχημα στην πόλη Μποπάλ είναι ο σχεδιασμός διαδικασιών ποι> να χρησιμοποιούν λιγότερα σε είδη και ποσότητες επικίνδυνα υλικά. Στις περισσότερες εγκαταστάσεις χρησιμοποιείται πρόσθετος προστατευτικός εξοπλισμός, που μπορεί να αποτύχει ή να αποδειχθεί ακατάλληλος, όπως οτη Μποπάλ. Αντιθέτως, δεν μπορεί να σημειωθεί διαρροή σε ένα υλικό που δεν υπάρχει. Τέτοιες εγκαταστάσεις λέγεται ότι έχουν εγγενή ασφάλεια, όπως αναπτύσσεται στο σχετικό κεφάλαιο.

> Ατύχημα στην πόλη τον Μεξικού

Στις 19 Νοεμβρίου 1984, έγινε μια γιγαντιαία έκρηξη και πυρκαγιά σε μια βιομηχανία επεξεργασίας και διανομής υγραερίου (LPG) στην πόλη του Μεξικού. Τα θύματα ήσαν 550 νεκροί, πάνω από 2.000 τραυματίες και 10.000 άστεγοι. Περίπου 350.000 επίσης απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους. Το ατύχημα ξεκίνησε από διαρροή σε βυτιοφόρο όχημα και ανάφλεξη του διαρρέοντος υγραερίου από τον πυρσό του εργοστασίου. Η πυρκαγιά θέρμανε δώδεκα δεξαμενές υγραερίου, που εξερράγησαν και απελευθέρωσαν έτσι το περιεχόμενο τους που ανεφλέγη και αυτό.

Φαίνεται λοιπόν ότι η διάταξη του εργοστασίου δεν ήταν τέτοια που να εμποδίζει τη διάδοση μιας πυρκαγιάς από κάποιο σημείο του σε άλλες μονάδες. Επιπροσθέτως, όπως και στη Μποπάλ. μια φτωχοσυνοικία είχε εγκατασταθεί δίπλα στη βιομηχανία.

> Ατύχημα στο Σάο Πάολο

Σε ένα άλλο ατύχημα στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας σας 25 Φεβρουαρίου 1984 σκοτώθηκαν τουλάχιστον 508 άτομα, τα περισσότερα παιδιά, όταν ένας αγωγός βενζίνης διαμέτρου 60 cm έσπασε και χύθηκαν 700 τόνοι βενζίνης σε ένα βάλτο. Το ατύχημα δεν πήρε μεγάλη δημοσιότητα, αλλά φαίνεται ότι για άλλη μια φορά αναπτύχθηκε μια φτωχοσυνοικία (με σπίτια πάνω σε πασσάλους) δίπλα στον αγωγό. Η αιτία της διάρρηξης του αγωγού δεν έγινε γνωστή, αλλά έχει γραφτεί ότι οφείλεται σε υπερπίεση και στην έλλειψη τηλεμετρικού μανόμετρου.

> Ατύχημα στις εγκαταστάσεις της JET-OIL στη Θεσ/νίκη

Στις 24 Φεβρουαρίου του 1986 εξερράγη πυρκαγιά στον τερματικό σταθμό αποθήκευσης της εταιρείας JETOIL στο Καλοχώρι της Θεσ/νίκης, όπου υπήρχαν περίπου 65.000 τόνοι αργού πετρελαίου, 55.000 τόνοι βενζίνης και 100 τόνοι νάφθας. Δυτικά του σταθμού, σε απόσταση 1 χιλιομέτρου υπάρχει ένα χωριό 1.000 κατοίκων, ενώ κοντά στο σταθμό υπάρχουν, ας' ενός μεν αποθηκευτικές εγκαταστάσεις των Ελληνικών Διυλιστηρίων συνολικής χωρητικότητας 500.000 τόνων και αφ' ετέρου μια δεξαμενή αποθήκευσης υγροποιημένης αμμωνίας χωρητικότητας 15.000 τόνων.

Η φωτιά εκδηλώθηκε στην περιοχή της δεξαμενής No 1 και οφειλόταν σε ανάφλεξη πετρελαίου διασκορπισμένου στο έδαφος κατά τη διάρκεια συγκόλλησης μιας σωλήνωσης. Η κύρια αιτία, ωστόσο, σύμφωνα με την έκθεση εμπειρογνωμόνων ήταν η απουσία επιτήρησης των εργασιών από υπεύθυνους του εργοστασίου και η έλλειψη αδειών εργασίας.

Γρήγορα, μέσω του αποθηκευτικού δικτύου, η φωτιά εξαπλώθηκε και σε 8 ακόμη από τις 12 συνολικά δεξαμενές του σταθμού, οι οποίες κατέρρευσαν. Ανθρώπινα θύματα ευτυχώς δεν υπήρξαν, αν και θα ήταν πολύ πιθανό, ιδίως μεταξύ των πυροσβεστών, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις διακινδύνεψαν τη ζωή τους προκειμένου να φέρουν θετικό αποτέλεσμα. Η πυρκαγιά διήρκεσε περίπου 7 ημέρες και είχε συνολικό κόστος 22 εκατομμύρια δολάρια.

> Ατύχημα στο Φλίξμπορο

Το Σάββατο της 1η Ιουνίου 1974 σημειώθηκε έκρηξη στη βιομηχανία καπρολα-κτάμης NYPRO στο Flixborough της Αγγλίας. Το ατύχημα είναι το πιο σοβαρό που συνέβη ποτέ στη χημική βιομηχανία του Ηνωμένου Βασιλείου και είχε σαν αποτέλεσμα την πλήρη καταστροφή του εργοστασίου. Από τους εργαζόμενους εκείνη τη στιγμή στο εργοστάσιο, 28 σκοτώθηκαν και 89 τραυματίσθηκαν σοβαρά. Εάν όμως το ατύχημα είχε συμβεί καθημερινή με περισσότερους εργαζόμενους στη μονάδα, τα θύματα θα ήσαν πολύ περισσότερα. Το οικονομικό κόστος του ατυχήματος έφτασε τα 233.000.000 $ (τιμές Ιανουαρίου 1987).

Έξω από τα όρια του εργοστασίου οι τραυματισμοί και οι ζημιές ήταν σημαντικές, αλλά δεν σημειώθηκαν θάνατοι. Αναφέρθηκαν 53 σοβαροί τραυματισμοί και εκατοντάδες ελαφρότεροι, καθώς και καταστροφές σε ευρεία περιοχή γύρω από το εργοστάσιο. Μια έρευνα έδειξε, ότι 1821 σπίτια και 167 καταστήματα έπαθαν μικρές ή μεγάλες ζημιές. Οι καταστροφές υπολογίζεται ότι ξεπέρασαν τα 100 εκατ. δολάρια (βλ. Κεφ. 1.2).

Το ατύχημα συνέβη λόγω ορισμένων μετατροπών που έγιναν στη μονάδα οξείδωσης του κυκλοεξανίου. Συγκεκριμένα, είχε σημειωθεί ρωγμή σε ένα από τους 6 αντιδραστήρες μετά από εκτεταμένη διάβρωση νιτρικών. Ο αντιδραστήρας απομακρύνθηκε για επισκευή και το κενό γεφυρώθηκε με την τοποθέτηση ενός προσωρινού σωλήνα 20 in, που όπως αποδείχθηκε δεν ήταν κατάλληλος (Σχ. Α.2).

Σχήμα Α.2: Διάταξη ίων γεφυρωμένων μέσω του προσωρινού σωλήνα αντιδραστήρων.

Το αποτέλεσμα αυτής της τροποποίησης ήταν να εμφανισθούν καμπτικές ροπές στη γωνιώδη περιοχή του σωλήνα (Σχ. Α.3). Ο σωλήνας δεν άντεξε την εσωτερική πίεση των 8,2 bar στη θερμοκρασία των 145 °C, διερράγη και σημειώθηκε διαρροή περίπου 30-50 τόνων κυκλοεξανίου σε διάστημα 1-2 min μέχρι την ανάφλεξη του πιθανώς εξαιτίας ενός κλιβάνου που βρισκόταν λίγο μακρύτερα. Επακολούθησε μία από τις ισχυρότερες εκρήξεις νέφους ατμών που έχουν συμβεί έως σήμερα με ανάπτυξη υπερπίεοης 1-2 bar, που όμως κατέστρεψε ολοσχερώς το εργοστάσιο.

Σχήμα Α.3: Διάγραμμα καμπτικών ροπών στο γωνιώδη σωλήνα που χρησιμοποιήθηκε για τη σύνδεση των δυο αντιδραστήρων.

Το συμπέρασμα από αυτό το ατύχημα είναι ότι οποιαδήποτε τροποποίηση μιας παραγωγικής διαδικασίας πρέπει να σχεδιάζεται, να κατασκευάζεται, να ελέγχεται και να συντηρείται σύμφωνα με τις προδιαγραφές της αρχικής μελέτης.

> Ατύχημα στην πόλη Σεβέζο

Το ατύχημα αυτό συνέβη στις 10 Ιουλίου του 1976, όταν μια εξώθερμη χημική αντίδραση έφτασε σε ανεξέλεγκτη κατάσταση που αύξησε την εσωτερική πίεση του αντιδραστήρα. Ακολούθησε θραύση του ανακουφιστικού δίσκου ή δίσκου θραύσης (rupture disk) και απελευθέρωση του περιεχομένου του αντιδραστήρα στην ατμόσφαιρα διαμέσου ενός σωλήνα αερισμού που βρισκόταν στην οροφή (Σχ. Α.4). Ο αντιδραστήρας περιείχε μερικούς τόνους τριχλωροφαινολικού νατρίου, μαζί με καυστικό νάτριο και γλυκοξυλικό νάτριο. Με την ανεξέλεγκτη άνοδο της θερμοκρασίας παρήχθη τελικά 1 kg περίπου της πολύ τοξικής ένωσης 2,3,7,8 τετραχλωρο-διβενζο-ρ-διοξίνη που διασκορπίστηκε στον περιβάλλοντα χώρο εκτός του εργοστασίου.

Παρόλο που δεν σκοτώθηκε κανείς, υπήρξε εκτεταμένη ρύπανση της περιοχής και πολλές χιλιάδες ζώα αποφασίστηκε ότι έπρεπε να θανατωθούν. Οι σημαντικότερες επιδράσεις όσον αφορά ανθρώπινους τραυματισμούς ήταν η δημιουργία χημικών εγκαυμάτων σε 447 άτομα και η εμφάνιση χλωρακμής (chloracne) σε άλλα 187 άτομα. Περισσότερα από 377 εκτάρια γης απομακρύνθηκαν και αποτεφρώθηκαν, ενώ η τέφρα απορρίφθηκε σ? ειδικά στεγανοποιημένες εδαφικές λεκάνες.

Σχήμα Α.4: Διάγραμμα ροής στον αντιδραστήρα σχηματισμού διοξίνης κατά το ατύχημα στην πόλη Seveso της Ιταλίας (1976).

 

 

 

 
© 2004 Fire Security |  Privacy Policy  | IΩΝΙΑΣ & ΝΙΚΑΣ ΧΑΜΟΜΗΛΟΣ ΑΧΑΡΝΑΙ Τ.Κ. 13671 2461971-2401083-2464823