Η πρώτη επαφή ενός Χημικού ή Χημικού Μηχανικού με
επικίνδυνες χημικές ουσίες ξεκινά από το εργαστήριο και αυτός είναι ο λόγος
που παρουσιάζονται αυτοί οι κίνδυνοι πρώτα.
Τα τελευταία 50 χρόνια η συμπεριφορά των
επιστημόνων όσον αφορά τους κινδύνους ενός χημικού εργαστηρίου ε'χει αλλάξει
ριζικά. Η παραδοσιακή εικόνα του Χημικού που εργαζόταν στο μισοσκόταδο μέσα
σε σύννεφα πολύχρωμων καπνών δεν απείχε πολύ από την πραγματικότητα. Η
Χημεία υπήρξε και πιθανώς είναι ακόμη, ένα επάγγελμα που απαιτεί θυσίες από
τους ερευνητές, που φθάνουν και μέχρι την καταστροφή της υγείας τους πολλές
φορές.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο επαγγελματικός
καρκίνος από τον οποίο υπέφερε η Μ. Curie. Ο Nobel υπέφερε σοβαρά από την
εισπνοή ατμών νιτρογλυκερίνης. Ο Βιολόγος J. Haldane χρησιμοποίησε αρκετές
φορές τον εαυτό του ως πειραματόζωο.
Η αφηρημάδα των επιστημόνων γενικότερα σχετίζεται
συνήθως με το χαρακτήρα των ανθρώπων που ασχολούνται με την επιστήμη. Μπορεί
όμως να είναι και το αποτέλεσμα της επίδρασης ορισμένων τοξικών ουσιών που
χειρίζεται ένας επιστήμονας στο κεντρικό νευρικό του σύστημα. Οι ατμοί
αρκετών τοξικών ουσιών, όπως ο υδράργυρος, το υδρόθειο, το βενζόλιο και
πολλά καρκινογόνα χημικά βρίσκονται ακόμη και σήμερα στους χώρους μερικών
εργαστηρίων. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι θάνατοι από καρκίνο του παγκρέατος
και κακόηθες λέμφωμα μεταξύ των Χημικών είναι σημαντικά περισσότεροι παρά
μεταξύ του υπόλοιπου πληθυσμού.
Μεσολάβησαν αρκετά συγκλονιστικά ατυχήματα μέχρι να
αλλάξει αυτή η παραδοσιακή στάση των Χημικών. Τέτοια ατυχήματα περιλαμβάνουν
την τραγωδία της
θαλιδομίδης, το θάνατο και την αναπηρία πολλών Γιαπωνέζων από οστρακόδερμα
που περιείχαν υψηλές συγκεντρώσεις υδραργύρου στον κόλπο Μιναμάτα, την
καταστροφή του Σεβέζο, όπου λίγα κιλά ενός υπερτοξικού χημικού, που
σχηματίζεται ως παραπροϊόν μιας διαδικασίας παραγωγής ζιζανιοκτόνων,
απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα και το ατύχημα στην πόλη Μποπάλ της Ινδίας
με τα χιλιάδες θύματα.
Για πρόληψη τέτοιων ατυχημάτων, καθιερώθηκαν οι
ακόλουθες βελτιώσεις:
• Κατάλληλες προφυλάξεις υγιεινής στα χημικά
εργαστήρια, που περιλαμβάνουν αυστηρές διαδικασίες λειτουργίας, επαρκείς
αριθμούς απαγωγών, θαλάμους χειρισμών με γάντια και συστήματα τηλεχειρισμού
για επικίνδυνα χημικά και κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας (Σχ. 5.1).
• Πειραματικές εκτιμήσεις, με τη χρησιμοποίηση
πειραματόζωων, της τοξικότητας όλων των βιομηχανικών χημικών (ιδιαιτέρως
αυτών που χρησιμοποιούνται σε φάρμακα και ως πρόσθετα τροφίμων) και νέων
ενώσεων που μέχρι τώρα παρασκευάζονταν μόνο στα χημικά εργαστήρια.
• Βελτιώσεις σε υγειονομικούς και τοξικολογικούς
ελέγχους στη βιομηχανία.
• Απόσυρση ορισμένων τοξικών χημικών και
περιορισμοί στη χρήση πολλών άλλων με γνωστές ή ύποπτες τοξικολογικές
επιδράσεις.

Σχήμα 5.1: Παλαιότερη (Α) και σύγχρονη (Β) αντίληψη για την
εργασία σε χημικό εργαστήριο.