 Βιβλιοθήκη
|
||||||||||||||||||||
 |
5.2 Χημικοί κίνδυνοι στη βιομηχανία 5.2.1 Γενικά Η κυρία απαίτηση είναι η επαρκής και συστηματική πληροφόρηση γύρω από τους κινδύνους των υλικών που χρησιμοποιούνται. Για το σκοπό αυτό ο Τεχνικός Ασφάλειας και το Τμήμα Ασφάλειας της βιομηχανίας οφείλουν να συντάσσουν φυλλάδια με πληροφορίες για την πρόληψη ατυχημάτων από επικίνδυνα χημικά, που θα τις διανέμουν, τόσο στο προσωπικό της παραγωγής τέτοιων χημικών, όσο και στους πελάτες τους που θα τα χρησιμοποιήσουν. Για διάφορους λόγους, ιδιαιτέρως σε περιπτώσεις ατυχημάτων κατά τη μεταφορά, αν οι πληροφορίες που περιέχονται τα φυλλάδια αυτά δεν είναι ήδη γνωστές σε όσους εμπλέκονται, είναι υπερβολικό να επιχειρηθεί η ανάγνωση τους σε στιγμές επείγουσας ανάγκης. Για την αντιμετώπιση τέτοιων επειγουσών καταστάσεων έχει επινοηθεί ένας αριθμός συστημάτων επισήμανσης και αναγνώρισης. Το μόνο σφάλμα με αυτά τα συστήματα είναι ότι υπάρχουν πάρα πολλά από αυτά και αυτό προκαλεί σύγχυση, ιδιαίτερα στους εργαζόμενους στα μέσα μεταφοράς. Στη συνέχεια μόνο μερικά από τα πιο σπουδαία συστήματα επισήμανσης θα περιγραφούν. 5.2.2 Συστήματα επισήμανσης Το σύστημα επισήμανσης των Ηνωμένων Εθνών βασίζεται σε έναν αριθμό ταξινόμησης κινδύνου και σε κατάλληλες για κάθε υλικό ετικέτες με λέξεις και εικόνες. Οι αριθμοί ταξινόμησης κινδύνου φαίνονται στον Πιν. 5.1. Θεωρείται ότι κάθε χημικό ανήκει μόνο σε μία τάξη και έχει ένα χαρακτηριστικό αριθμό. Αν όμως εμφανίζει δευτερογενείς κινδύνους χαρακτηριστικούς μιας άλλης τάξης μπορεί να προστεθεί και μια δεύτερη ετικέτα για αυτή την τάξη χωρίς τον αριθμό. Το σύστημα προσπαθεί να ξεπεράσει τα γλωσσικά φράγματα με εικόνες, αλλά μεταδίδει ελάχιστες πληροφορίες. Το σύστημα HAZCHEM τον Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ).
Ο Σύνδεσμος Χημικών Βιομηχανιών (CIA =
Chemical Industries Association) στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει εισαγάγει ένα
εθελοντικό σύστημα για την επισήμανση οδικών και σιδηροδρομικών
οχημάτων-βυτίων, που χρησιμοποιείται ευρέως από τις εταιρείες του. Αυτό
βασίζεται στον κώδικα HAZCHEM που αναφέρθηκε στο Κεφ. 2.2. Τα μέλη
Πίνακας 5.1: Αριθμοί ταξινόμησης κινδύνων του ΟΗΕ και
περιγραφή • Αυθόρμητα αναφλεγόμενες ουοίες • Ουσίες που αντιδρούν με το νερό
του CIA χρησιμοποιούν ένα σύνθετο σήμα που
περιλαμβάνει τον κώδικα HAZCHEM, τον αριθμό των Ηνωμένων Εθνών (UN), ένα
χρωματιστό προειδοποιητικό ρόμβο κίνδυνου, το όνομα του παραγωγού και έναν
αριθμό τηλεφώνου για ειδικές συμβουλές σε περίπτωση ανάγκης. Το Ευρωπαϊκό σύστημα «TREMCARD"
αναπτύχθηκε από το Ευρωπαϊκό συμβούλιο της Ομοσπονδίας
Παραγωγών Χημικών. Ένα αντίγραφο της κάρτας πρέπει να είναι τοποθετημένο
στην εξωτερική πλευρά του οχήματος ή του φορτίου και ένα άλλο στην καμπίνα
του οδηγού. Στην κάρτα TREMCARD αναφέρεται το όνομα και δίνεται η περιγραφή
του χημικού, η φύση του κινδύνου, τα προστατευτικά μέσα που απαιτούνται για
το χειρισμό του και οι ενέργειες σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης. Το σύστημα τον Αμερικανικού Συνδέαμου NFPA
έχει σκοπό να προειδοποιεί το προσωπικό
πυρόσβεσης για τους κινδύνους των υλικών σε δεξαμενές μεταφοράς και
αποθήκευσης και δοχεία διεργασιών που μπορεί ήδη να εμπλέκονται σε μια
πυρκαγιά ή έχουν κίνδυνο διαρροής, ρήξης ή ανάφλεξης από την πυρκαγιά. Αυτό
το σύστημα βασίζεται στη χρήση ενός εύκολα αναγνώσιμου ρόμβου που περιέχει
τέσσερις μικρότερους ρόμβους. Η λεπτομερής περιγραφή του συστήματος δίνεται
στο Κεφ. 2.2. Ο Διεθνής Σννδεσμος Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ = International Air Transport Association)
εκδίδει ένα λεπτομερές βιβλίο με κανονισμούς για τις διεθνείς αερομεταφορές
επικίνδυνων υλικών.
5.2.3 Πρακτικά προβλήματα χειρισμού Πολλά ατυχήματα συμβαίνουν κατά το άδειασμα χημικών από βυτιοφόρα (οδικά ή σιδηροδρομικά), βαρέλια ή άλλα δοχεία μεταφοράς σε σταθερές δεξαμενές ή κατευθείαν μέσα στη παραγωγική διαδικασία. Όμοια ατυχήματα συμβαίνουν κατά τη διάλυση δραστικών στερεών, όπως η καυστική σόδα για παρασκευή διαλυμάτων. Σχεδόν σε κάθε περίπτωση ο προμηθευτής έχει ήδη μελετήσει τα προβλήματα ασφαλούς χειρισμού των προϊόντων του και έχει καταλήξει σε ασφαλείς μεθόδους. Θα πρέπει να ζητείται η γνώμη του προμηθευτή σε σχεδιασμούς συστημάτων χειρισμού από πριν και όχι μετά. Ορισμένες απλές, ασφαλείς και αποτελεσματικές μέθοδοι βρίσκονται συχνά σε φυλλάδια των προμηθευτών. Έτσι, για τη διάλυση του στερεοποιημένου περιεχομένου ενός βαρελιού 200 λίτρων καυστικής σόδας, το βαρέλι τοποθετείται κατακόρυφα σε μία σχάρα πάνω από μία δεξαμενή υποδοχής με πάνω άνοιγμα, ανοίγεται μία τρύπα στα πλευρά του βαρελιού κοντά στη βάση, ανοίγεται το καπάκι στο κέντρο της κορυφής του βαρελιού και εισάγεται ένας σωλήνας νερού με διάτρητο άκρο. Τότε ανοίγεται η παροχή του νερού προσεκτικά. Το στερεό κατά τη στερεοποίηση του μέσα στο βαρέλι έχει συσταλεί, αφήνοντας ένα διάκενο με τα τοιχώματα του. Αυτό αφήνει στο διάλυμα που σχηματίζεται μία δίοδο απορροής προς τα κάτω (Σχ. 5.3).
Σχήμα 5.3: Διάλυση καυστικής σόδας σε δεξαμενή. Αρκετά ατυχήματα συμβαίνουν με την τυχαία ανάμιξη θειικού οξέος με νερό. Ο μαλακός χάλυβας δεν διαβρώνεται σημαντικά από το θειικό οξύ σε συγκεντρώσεις πάνω από 85%, αλλά διαβρώνεται γρήγορα σε συγκεντρώσεις μεταξύ 5 και 65%. Έτσι, σε τοπικά σημεία αραίωσης μπορεί να συμβεί έντονη διάβρωση και άνοιγμα τρύπας με σοβαρές συνέπειες. Τα βαρέλια δεν πρέπει ποτέ να αδειάζονται με συμπιεσμένο αέρα ή άλλο αέριο, εκτός και αν είναι σχεδιασμένα να αντέχουν σε πίεση. Ακόμη και τότε όμως πρέπει να παίρνονται προφυλάξεις για υπερβολική πίεση πέρα από τα όρια σχεδιασμού τους. Μία άλλη αιτία ατυχημάτων είναι ο χειρισμός βαρελιών και νταμιζάνων με κακοκλεισμένα καπάκια ή πώματα. Μερικά ατυχήματα έχουν προέλθει από το γεγονός, ότι ένα βαρέλι βρισκόταν με ελαφρά εσωτερική πίεση κατά την αφαίρεση του βιδωτού καπακιού, λόγω διαφορετικών θερμοκρασίας και βαρομετρικής πίεσης κατά τη στιγμή του κλεισίματος. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να ξεσφίγγεται το καπάκι μια δυο βόλτες πρώτα, ώστε να διαφεύγει ο αέρας και να εξισορροπείται η πίεση μέσα και έξω. Τα άδεια βαρέλια και άλλα δοχεία πρέπει να καθαρίζονται καλά από επικίνδυνα χημικά πριν να πεταχτούν ή χρησιμοποιηθούν για άλλο σκοπό. 5.2.4 Μερικοί βασικοί κίνδυνοι χημικών εγκαταστάσεων Στην τεχνική βιβλιογραφία υπάρχουν πλήθος αναφορές σχετικά με κινδύνους και ατυχήματα σε χημικές εγκαταστάσεις. Τα ακόλουθα παραδείγματα είναι μόνον ενδεικτικά: • Κίνδυνοι προκύπτουν, όταν χρησιμοποιούνται ακάθαρτα ή μολυσμένα χημικά. Ένα θερμόμετρο μπορεί να δίνει εσφαλμένη ένδειξη (π.χ. λόγω καψίματος του θερμοστοιχείου), έτσι που η πραγματική θερμοκρασία να είναι πολύ υψηλότερη από όσο πιστεύει ο χειριστής. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη αντίδραση και υπερπίεση. • Είναι δυνατό να υπάρχει συσσώρευση παραπροϊόντων σε σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις σε τμήματα της εγκατάστασης που να προκαλέσει απρόσμενα αποτελέσματα. Σε μία περίπτωση προκλήθηκε μία ισχυρή έκρηξη σε μια εγκατάσταση ανάκτησης βουταδιενίου από την εντοπισμένη συγκέντρωση βινυλακετυλενίου (παραπροϊόν) σε ένα τμήμα της αποστακτικής στήλης. • Η πορεία μιας αντίδρασης μπορεί να επηρεασθεί από ένα διαφορετικό υλικό κατασκευής από αυτό που χρησιμοποιούταν πριν. • Ο έλεγχος ισχυρά εξώθερμων αντιδράσεων που διεξάγονται σε ασυνεχείς αντιδραστήρες μπορεί να ξεφύγει, αν η θερμοκρασία ανέβει περισσότερο από 10-20 °C πάνω από τη θερμοκρασία σχεδιασμού. • Κακή διασπορά των αντιδραστηρίων μέσα στον αντιδραστήρα μπορεί να οδηγήσει σε θερμά σημεία ή ανεπιθύμητες παράπλευρες αντιδράσεις. Αν ένας αναδευτήρας σταματήσει ή επιβραδυνθεί κατά τη διάρκεια μιας αντίδρασης, μπορεί να υπάρξει συσσώρευση αντιδραστηρίων. Το μετέπειτα ξεκίνημα ή επιτάχυνση του αναδευτήρα μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του ελέγχου της αντίδρασης. Αναρρόφηση αέρα αντί για αδρανές αέριο μέσα σε φυγόκεντρο που περιέχει εύφλεκτο υγρό μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη μέσα στη φυγόκεντρο.
|
|||||||||||||||||||
