 Βιβλιοθήκη
|
||
 |
6.1 Ο ανθρώπινος παράγοντας 6.1.1 Στοιχεία ελέγχου εργασίας Από τη μακροχρόνια διερεύνηση των αιτιών των ατυχημάτων σε κάθε βιομηχανική δραστηριότητα έχει διαπιστωθεί, ότι σχεδόν στο σύνολο τους τα ατυχήματα οφείλονται σε ανθρωπινό παράγοντα . Οφείλονται δηλαδή στο ανθρώπινο δυναμικό όλων των βαθμίδων από τους μηχανικούς και άλλους επιστήμονες μέχρι τους απλούς εργάτες που συμμετείχαν στο σχεδιασμό, την κατασκευή της εγκατάστασης (κτίρια, εξοπλισμός, κ.λπ.) και την οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας ή ασχολούνται με τη λειτουργία, τη συντήρηση και τη διενέργεια των κάθε είδους εργασιακών δραστηριοτήτων. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι τα ατυχήματα δεν συμβαίνουν, αλλά προκαλούνται και πάντα υπάρχει μία ή περισσότερες αιτίες που τα προκάλεσαν. Η πρόληψη και η αποφυγή των ατυχημάτων είναι μέσα στις δυνατότητες του ανθρώπινου ελέγχου. Για να κατανοήσουμε όμως καλύτερα την παρουσία ανθρώπινου λάθους πίσω από κάθε ατύχημα, ας εξετάσουμε τα κύρια στοιχεία ελέγχου μιας εργασίας και κατά συνέπεια και μιας βιομηχανικής δραστηριότητας (Σχ. 6.1). Οι άνθρωποι βέβαια επιλέγουν τόσο τις επί μέρους διεργασίες που αποτελούν την παραγωγική διαδικασία, όσο και τον κατάλληλο εξοπλισμό. Για την αποφυγή λάθους θα πρέπει να ταιριάζουν μεταξύ τους όχι μόνο τα ομοειδή στοιχεία στο εσωτερικό του κάθε κύκλου, αλλά και τα ανόμοια στοιχεία (άνθρωποι, διαδικασία, εξοπλισμός) μεταξύ τους.
Σχήμα 6.1: Κύρια στοιχεία ελέγχου της εργασίας. Πολλοί χημικοί και φυσικοί παράγοντες εκτός από τις μακροχρόνιες δυσμενείς επιπτώσεις τους στην υγεία των εργαζόμενων μπορούν να συντελέσουν βραχυχρόνια στη διαμόρφωση ευνοϊκού κλίματος για την πρόκληση ατυχήματος, όπως π.χ.: • Ο υψηλός θόρυβος, εκτός από την επαγγελματική βαρηκοΐα και κώφωση, μπορεί να οδηγήσει βραχυχρόνια σε νευρικές διαταραχές, μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης και άμβλυνση της προσοχής του εργαζόμενου με μεγάλο κίνδυνο ατυχήματος. • Οι μεγάλες συγκεντρώσεις επικίνδυνης σκόνης και αερίων σε συνδυασμό με τον ανεπαρκή εξαερισμό των χώρων εργασίας μπορούν να συντελέσουν βραχυχρόνια σε ζαλάδες, μείωση της ετοιμότητας και της προσοχής του εργαζόμενου με αύξηση του κινδύνου ατυχήματος ή ακόμη και σε απώλεια των αισθήσεων του. • Ο ανεπαρκής και ακατάλληλος φωτισμός προκαλεί εκτός από μείωση της απόδοσης, κούραση και μείωση της ικανότητας του εργαζόμενου να διακρίνει τις επικίνδυνες καταστάσεις που προκαλούν ατυχήματα και να αντιδράσει έγκαιρα. • Ανάλογα θα μπορούσε να αναφερθεί κανείς στις υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες, την υγρασία, τις δονήσεις και τις ακτινοβολίες, που εκτός επαγγελματικές ασθένειες, συντελούν βραχυχρόνια στη δημιουργία ανασφαλών συνθηκών εργασίας. Εκτός από τους παραπάνω παράγοντες και οι άσχημες εργονομικές συνθήκες μπορούν να συντελέσουν πέρα από τη μείωση της απόδοσης των εργαζόμενων και σε ατυχήματα. 6.1.2 Υποχρεώσεις και αρμοδιότητες στην ασφάλεια 6.1.2.1 Γενικές υποχρεώσεις εργοδοτών και εργαζομένων Η διαίρεση του προσωπικού μιας βιομηχανικής εγκατάστασης όσον αφορά την ασφάλεια είναι: διευθυντές, επιβλέποντες, τεχνικοί ασφάλειας και κατώτερο προσωπικό. Όλοι οι υπάλληλοι μιας επιχείρησης εμπλέκονται στην προσπάθεια αποφυγής ατυχημάτων, αλλά η κυρία ευθύνη πέφτει στους διευθυντές και στη διοίκηση που έχουν αρμοδιότητα να δίνουν εντολές και να κατευθύνουν τις εργασίες. Με την προϋπόθεση ότι δίνονται οι σωστές εντολές, ο πραγματικός χρόνος που απαιτείται να δαπανηθεί από τη γενική διεύθυνση είναι δυνατό να είναι λιγοστός. Περισσότερος χρόνος και προσπάθεια απαιτούνται όμως από τον τεχνικό ασφάλειας, τους επιβλέποντες, το τμήμα εκπαίδευσης και τους ίδιους τους εργαζόμενους. Η εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων ασφάλειας παρεμποδίζεται μερικές φορές με τη δικαιολογία ότι επιβραδύνουν ή δυσκολεύουν την παραγωγή. Η εισαγωγή φυσικά οποιασδήποτε νέας και ασφαλέστερης μεθόδου ή μηχανήματος είναι πιθανό να προκαλέσει στην αρχή παροδική πτώση της παραγωγής κατά τη φάση εκμάθησης και εθισμού. Σύντομα, όμως, η παραγωγή φθάνει τα προηγούμενα επίπεδα και τα ξεπερνάει, καθώς οι εργαζόμενοι διαπιστώνουν ότι μπορούν να εργάζονται ταχύτερα, γνωρίζοντας ότι ορισμένοι κίνδυνοι έχουν αποκλεισθεί και δεν χρειάζεται πια να ανησυχούν για αυτούς. Αν δεν συμβεί αυτό, είναι γενικά ένα σημάδι ότι δεν έχει εφαρμοσθεί η σωστή διαδικασία. Σπάνια συμβαίνει σταμάτημα της παραγωγής όταν τεθεί σε λειτουργία ένα κατάλληλα οργανωμένο πρόγραμμα ασφάλειας, αλλά μπορεί να συμβεί αυτό κατά την εφαρμογή ακατάλληλων προγραμμάτων με ένα τυχαίο και ανοργάνωτο τρόπο. Σύμφωνα με τη γενική εμπειρία στη βιομηχανία, αποδοτική επιχείρηση είναι η ασφαλής επιχείρηση. Σύμφωνα με το νόμο 1568/85 για την "Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων" ο εργοδότης έχει υποχρέωση: • Να λαμβάνει κάθε μέτρο που απαιτείται, ώστε να εξασφαλίζονται οι εργαζόμενοι και οι τρίτοι που παρευρίσκονται στους χώρους εργασίας από κάθε κίνδυνο που μπορεί να απειλήσει την υγεία ή τη σωματική τους ακεραιότητα. • Να εφαρμόζει κάθε υπόδειξη των τεχνικών και υγειονομικών επιθεωρητών εργασίας και γενικά να διευκολύνει το έργο τους μέσα στην επιχείρηση. • Να επιβλέπει την ορθή εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. • Να λαμβάνει συλλογικά μέτρα προστασίας των εργαζομένων. • Να γνωστοποιεί στους εργαζομένους τον επαγγελματικό κίνδυνο από την εργασία τους. • Να ενθαρρύνει την εκπαίδευση των εργαζομένων σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. • Να ενημερώνει τους εργαζομένους για τη νομοθεσία που ισχύει σχετικά με την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και για τον τρόπο εφαρμογής της από την επιχείρηση. • Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχημάτων στο οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήματος. Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο οι εργαζόμενοι έχουν υποχρέωση: • Να εφαρμόζουν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας. • Να χρησιμοποιούν τα ατομικά μέσα προστασίας. • Να τηρούν τις διατάξεις και τους μηχανισμούς ασφάλειας. • Να παρακολουθούν τα σχετικά σεμινάρια σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας. 6.1.2.2 Υποχρεώσεις διευθυντών Η διεύθυνση είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των επικίνδυνων ενεργειών του προσωπικού της επιχείρησης και αυτό το επιτυγχάνει με κατάλληλες επιλογές, εκπαίδευση, οδηγίες και επίβλεψη. Δυο είναι κυρίως οι υποχρεώσεις των διευθυντών μιας εταιρείας όσον αφορά την ασφάλεια: • Δημιουργία ασφαλών συνθηκών εργασίας των τμημάτων που προΐστανται. • Αποτροπή επικίνδυνων πρακτικών εργασίας από το προσωπικό. Οι τυπικοί κίνδυνοι στην πρώτη κατηγορία είναι οι απροστάτευτες μηχανές, τα φθαρμένα ή ελαττωματικά εργαλεία και ο ακατάλληλος φωτισμός ή εξαερισμός. Αυτά όπως είναι φανερό βρίσκονται στον έλεγχο της διεύθυνσης που φροντίζει για αγορές, τοποθέτηση, λειτουργία, συντήρηση και προφυλάξεις. Οι κίνδυνοι της δεύτερης κατηγορίας περιλαμβάνουν λίπανση λειτουργούντων μηχανημάτων, απομάκρυνση προφυλακτήρων, τοποθέτηση υλικών σε διαδρόμους και χώρους εργασίας και φορτία που αιωρούνται από γερανούς. 6.1.2.3 Υποχρεώσεις και αρμοδιότητες τεχνικών ασφάλειας Ο ρόλος και τα καθήκοντα του Τεχνικού Ασφάλειας (ΤΑ) προδιαγράφονται από τα ακόλουθα νομοθετήματα: 1. Ν. 1568/85, "Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων", ΦΕΚ177, Τεύχος Α, 8-10-1985. 2. Π.Δ. 294/88, "Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας, επίπεδο γνώσεων και ειδικότητα τεχνικού ασφάλειας για τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του άρθρου Ι παραγράφου 1 του ν. 1568/1985", ΦΕΚ 138, Τεύχος Α, 21-6-1988. 3. Π.Δ. 17/96, "Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ ΕΟΚ", ΦΕΚ 11, Τεύχος Α, 18-1-1996. 4. Π.Δ. 159/99, "Τροποποίηση του Π.Δ. 17/96 (11/Α) και του Π.Δ. 70α/88 (31 /Α), όπως αυτό τροποποιήθηκε με το Π.Δ. 175/97 (150/Α)", ΦΕΚ 157, Τεύχος Α, 3-8-1999. Σε όλες τις επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τον αριθμό των εργαζομένων, ο εργοδότης έχει υποχρέωση να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες ΤΑ (άρθρο 4, παρ. Ι του Π.Δ. 17/96). Ο τεχνικός ασφάλειας παρέχει στον εργοδότη υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα σχετικά με την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων. Τις γραπτές υποδείξεις ο τεχνικός ασφάλειας καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδοποιείται και θεωρείται από την επιθεώρηση εργασίας. Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται σε αυτό το βιβλίο. Ειδικότερα, ο τεχνικός ασφάλειας: • Συμβουλεύει σε θέματα σχεδιασμού, προγραμματισμού, κατασκευής και συντήρησης εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προμήθειας μέσων και εξοπλισμού, επιλογής και ελέγχου της αποτελεσματικότητας των ατομικών μέσων προστασίας, καθώς και διαμόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας. • Ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών μέσων πριν από τη λειτουργία τους, καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και μεθόδων εργασίας πριν από την εφαρμογή τους, και επιβλέπει την εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και πρόληψης των ατυχημάτων, ενημερώνοντας σχετικά τους αρμόδιους προϊσταμένους των τμημάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. • Ενημερώνει σε τακτική βάση τους αρμόδιους προϊσταμένους των τμημάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. Για την επίβλεψη των συνθηκών εργασίας ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση: • Να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. • Να αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των μέτρων AYE. • Να προτείνει μέτρα αντιμετώπισης των προβλημάτων AYE και να επιβλέπει την εφαρμογή τους. • Να επιβλέπει την ορθή χρήση των μέσων ατομικής προστασίας. • Να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων, να αναλύει και να αξιολογεί τα αποτελέσματα των ερευνών του, προτείνοντας μέτρα για την αποτροπή παρόμοιων ατυχημάτων. • Να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερμού και τη διαπίστωση ετοιμότητας προς αντιμετώπιση ατυχημάτων. • Να διεξάγει μετρήσεις των βλαπτικών παραγόντων. • Να συμμετέχει στη διεξαγωγή της εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου. Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση: • Να μεριμνά, ώστε οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και να τους ενημερώνει και καθοδηγεί για την αποτροπή του επαγγελματικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία τους. • Να συμμετέχει στην κατάρτιση και εφαρμογή των προγραμμάτων εκπαίδευσης των εργαζομένων σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Η άσκηση του έργου του τεχνικού ασφάλειας δεν αποκλείει την ανάθεση σε αυτόν, από τον εργοδότη και άλλων καθηκόντων, πέρα από το ελάχιστο όριο ωρών απασχόλησης του ως τεχνικού ασφάλειας. Ο εργοδότης, για την αποτελεσματικότερη άσκηση των καθηκόντων του ΤΑ, θέτει στη διάθεση του το αναγκαίο βοηθητικό προσωπικό, χώρους, εγκαταστάσεις, συσκευές και γενικά τα απαραίτητα μέσα και βαρύνεται με όλες τις σχετικές δαπάνες (άρθρο 4, παρ. 5 του Ν. 1568/85). Ο τεχνικός ασφάλειας έχει κατά την άσκηση του έργου του, ηθική ανεξαρτησία απέναντι στον εργοδότη και στους εργαζόμενους. Τυχόν διαφωνία του με τον εργοδότη για θέματα της αρμοδιότητας του δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύμβασης του. Σε κάθε περίπτωση, η απόλυση του τεχνικού ασφάλειας πρέπει να είναι αιτιολογημένη. Επιπλέον, ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο. Σημαντικό ρόλο στην άρτια εκτέλεση των καθηκόντων του ΤΑ παίζει η συνεχής εκπαίδευση και επιμόρφωση του μέσα από εξειδικευμένα σεμινάρια, προκειμένου να πληροφορείται για τις καινούριες εξελίξεις και να εναρμονίζεται με νέες μεθόδους αντιμετώπισης προβλημάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγιεινή. 6.1.2.4 Υποχρεώσεις μηχανικών παραγωγής και εργοδηγών Οι υποχρεώσεις των διευθυντών ισχύουν επίσης για τους μηχανικούς παραγωγής και τους εργοδηγούς. Το άτομο που δίνει άμεσες οδηγίες στο κατώτερο προσωπικό βρίσκεται σε θέση κλειδί, όσον αφορά τη μείωση των ατυχημάτων, επειδή συνδέεται στενά με αυτό το προσωπικό και γνωρίζει τις συνήθειες, τα προβλήματα και τις ικανότητες του. Ο εργοδηγός είναι γενικά τόσο επιδέξιος όσο και το προσωπικό που επιβλέπει και μπορεί να εργασθεί στο πλευρό του και να ελέγξει την εργασία του. Αυτός ο έλεγχος είναι από τους σπουδαιότερους παράγοντες στην ασφάλεια της εργασίας. Η συναισθηματική και έξυπνη υποστήριξη από ικανούς μηχανικούς παραγωγής και εργοδηγούς είναι εντελώς απαραίτητη σε κάθε πρόγραμμα ασφάλειας. Απαραίτητη είναι επίσης η κατάλληλη εκπαίδευση των μηχανικών παραγωγής και εργοδηγών. 6.1.2.5 Υποχρεώσεις και δικαιώματα εργαζομένων Η κύρια υποχρέωση ενός μη επιβλέποντος υπαλλήλου είναι προς τον εαυτό του και τους εξαρτώμενους από αυτόν και η αποφυγή οποιουδήποτε τραυματισμού που μπορεί να εμποδίσει την ικανότητα του να τους προσφέρει βοήθεια αν χρειαστεί. Αυτοί οι υπάλληλοι δεν έχουν εξουσία να δίνουν οδηγίες σε συναδέλφους τους, ούτε είναι υπεύθυνοι για συμφυείς κινδύνους του εξοπλισμού που χειρίζονται. Είναι όμως υπεύθυνοι προς τον εργοδότη τους για την ασφαλή εκτέλεση της εργασίας τους και τη διατήρηση του εξοπλισμού σε καλή κατάσταση και για το σκοπό αυτό πρέπει: • Να αναφέρουν αμέσως στους επιβλέποντες επικίνδυνες συνθήκες εργασίας που πέφτουν στην αντίληψη τους. • Να μη παρεμβαίνουν στην εργασία συναδέλφων τους με τρόπο που να εγκυμονεί κινδύνους. • Να μην επιτρέπουν σε συναδέλφους τους να παρεμβαίνουν στην εργασία τους με τέτοιο τρόπο. • Πέρα από την έλλειψη εξουσίας οι κατώτεροι υπάλληλοι πρέπει να έχουν ευκαιρίες να βοηθήσουν τους προϊσταμένους τους με τις παρατηρήσεις και την πείρα τους σε θέματα ασφάλειας και πρέπει να ενθαρρύνονται να παίρνουν ενεργό μέρος σε συνεδριάσεις για θέματα ασφάλειας. Με το νόμο 1568/85 εξάλλου, προβλέπεται η σύσταση από τους εργαζόμενους επιτροπής υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.) σε επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 50 άτομα. Η Ε.Υ.Α.Ε. αποτελείται από 2 έως 7 μέλη, ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων στην επιχείρηση, είναι όργανο συμβουλευτικό και έχει τις εξής αρμοδιότητες: • Μελετά τις συνθήκες και το περιβάλλον εργασίας, προτείνει μέτρα για τη βελτίωση τους, παρακολουθεί την τήρηση των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας και συμβάλλει στην εφαρμογή τους από τους εργαζόμενους. • Σε περιπτώσεις σοβαρών εργατικών ατυχημάτων ή σχετικών περιστατικών προτείνει τα κατάλληλα μέτρα για την αποτροπή επανάληψης τους. • Επισημαίνει τον επαγγελματικό κίνδυνο στους χώρους ή θέσεις εργασίας και προτείνει μέτρα για την αντιμετώπιση του, συμμετέχοντας έτσι στη διαμόρφωση της πολιτικής της επιχείρησης για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου. • Ενημερώνεται από τη διοίκηση της επιχείρησης για τα στοιχεία των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών που συμβαίνουν σε αυτή. • Ενημερώνεται για την εισαγωγή στην επιχείρηση νέων παραγωγικών διαδικασιών, μηχανημάτων, εργαλείων και υλικών ή για τη λειτουργία νέων εγκαταστάσεων σε αυτή στο μέτρο που επηρεάζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. • Σε περίπτωση άμεσου και σοβαρού κίνδυνου καλεί τον εργοδότη να λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα, χωρίς να αποκλείεται και η διακοπή λειτουργίας μηχανήματος ή εγκατάστασης ή παραγωγικής διαδικασίας. • Μπορεί να ζητεί τη συνδρομή εμπειρογνωμόνων για θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας μετά σύμφωνη γνώμη του εργοδότη. 6.1.2.6 Συνεργασία των συντελεστών της ασφάλειας Η πρόληψη ατυχημάτων είναι ένα έργο συλλογικής ευθύνης, στο οποίο η διεύθυνση έχει την κύρια ευθύνη, οι εργαζόμενοι προσφέρουν τη συμμετοχή τους και οι επιβλέποντες φέρουν το μεγαλύτερο φορτίο, όσον αφορά την υλοποίηση του προγράμματος ασφάλειας της επιχείρησης. Κεντρικός άξονας είναι ο τεχνικός ασφάλειας, ο οποίος είναι δέκτης μιας συνεχούς ροής πληροφοριών από το κατώτερο προσωπικό, τους επιβλέποντες και κατασκευαστές διαφόρων συστημάτων ανίχνευσης και καταστολής κίνδυνων, καθώς και συστημάτων προστασίας των εργαζομένων. Ο τεχνικός ασφάλειας επεξεργάζεται όλες αυτές τις πληροφορίες, διαμορφώνει γνώμη και κατά καιρούς εισηγείται στους διευθυντές ή απευθείας στο διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας τη λήψη μέτρων για αύξηση του βαθμού ασφάλειας προσωπικού και εγκαταστάσεων (Σχ. 6.2).
Σχήμα 6.2: Διάγραμμα ροής πληροφοριών για τη λήψη μέτρων ασφάλειας.
|
|
