ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

Μέσα και Μέτρα Πυρασφάλειας για Αποθηκεύσεις

 Γενικά

Οι χημικές ουσίες επειδή είναι δυνατό να επιδείξουν επικίνδυνες ιδιότητες πρέπει να εναποθηκεύονται (φυλάσσονται, διατηρούνται, αποθηκεύονται) με τις εκτιμήσεις που θα δώσουν βασικά κριτήρια, όπως:

α) είδος της πυρκαγιάς που μπορεί να εκδηλωθεί από, ή να εμπλέξει, τις χημικές ουσίες,
β) έκταση και ένταση πυρκαγιάς που μπορεί να συμβεί και ταχύτητα εξάπλωσης της φωτιάς,
γ) αυξημένη προστασία που απαιτούν ορισμένοι χώροι και δ) κίνδυνοι εκρήξεων.
 

Στις σχετικές διερευνήσεις, προκειμένου περί συσκευασμένων ουσιών πρέπει να έχουμε υπόψη, ότι, για την αποθηκευτική τους μεταχείριση, τόσο η ανθεκτικότητα γενικά, όσο και το είδος της συσκευασίας ειδικότερα συνιστούν καθοριστικούς παράγοντες, οι οποίοι δεν αποκλείεται να απαγορεύουν κάποια αποθήκευση, π.χ. (ακόμα και πρόσκαιρη) παραμονή στο ύπαιθρο επικινδύνων χημικών ουσιών σε συσκευασία από χαρτί ή χαρτόνι.

 Οποιαδήποτε εναπόθεση επικινδύνων χημικών ουσιών πρέπει να είναι επιμελημένη και να γίνεται με σωστή μεθοδολογία π.χ. επί παλετών όμως, η τεχνική της παραμονής ορισμένων ουσιών —οξειδωτικών π.χ.— επί ξύλινων παλετών (ενδεικτικά υπεροξειδίου του υδρογόνου σε πλαστικά δοχεία) μπορεί να ευνοήσει την εκδήλωση πυρκαγιάς (εάν διαρρεύσει υπεροξείδιο υδρογόνου π.χ. επί των παλετών). Οι αποθήκες επικινδύνων υλών πρέπει να είναι κατάλληλες από δομικής πλευράς, δροσερές, με πυροσβεστική κάλυψη και επαρκή, φυσικό ή τεχνητό, αερισμό. Σ' αυτές επιβάλλεται να υπάρχουν μεταξύ των επικινδύνων ουσιών διάδρομοι προσπέλασης, η τοποθέτηση των ουσιών να αποκλείει το ενδεχόμενο αλληλεπίδρασης τους και, συνεπώς, όταν κάποιο δοχείο ή κιβώτιο κ.λπ. έχει φθορά, που συνεπάγεται διαρροή του περιεχόμενου, να είναι εύκολο ν' απομονώνεται σε ιδιαίτερο χώρο, το ύψος στοιβασίας να είναι ενδεδειγμένο —γενικά μικρό και ανταποκρινόμενο στην αντοχή της συσκευασίας και τις νομοθετικές ρυθμίσεις.
Για την αποφυγή άστοχων πράξεων, όπως κρούσεων, τριβών, πτώσεων, υπερθερμάνσεων, κ.λπ., η αποθήκευση των επικινδύνων εμπορευμάτων πρέπει να γίνεται από έμπειρο και εφοδιασμένο με τα απαραίτητα μέσα προστασίας* από ατυχήματα προσωπικό, το οποίο να μη δυστροπεί ή παραμελεί να τα χρησιμοποιεί.
 

Προληπτικά Μέτρα Πυρασφάλειας Αποθηκών Επικινδύνων Ουσιών

Για να είναι δυνατή η αποθήκευση των επικινδύνων ειδών —όταν επιζητείται η μεγαλύτερη δυνατή διασφάλιση τους— πρέπει να λαμβάνεται κάθε προληπτικό μέτρο που συμβάλλει στην πυρασφάλεια των αποθηκών τους, όπως:
1. Απομόνωση από τις αποθήκες και τις γειτονικές τους περιοχές, προαύλια κ.λπ. όλων των αχρήστων εύφλεκτων υλικών και απομάκρυνση ή, τουλάχιστο, τοποθέτηση τους σε ασφαλές μέρος για την αποφυγή μετάδοση φωτιάς σ' αυτά.
2. Σήμανση εξόδων κινδύνων, οδών διαφυγής και πυροσβεστικού υλικού.
3. Σήμανση επικινδύνων υλικών και χώρων.
4. Συνεχής καθαρισμός των αποθηκών.
5. Απαγόρευση καπνίσματος και χρήσης πυροδοτικών συσκευών.
6. Ύπαρξη εξωτερικών σκιάδων, ή βαφή υαλοπινάκων των αποθηκών, εάν οι ηλιακές ακτίνες προκαλούν αλλοίωση των αποθηκευμένων υλών ή εμποδίζουν την άνετη εργασία.

7. Απαγόρευση παραμονής στις αποθήκες ατόμων που δεν έχουν εργασία σ' αυτές.
8. Τοποθέτηση αλεξικέραυνων σε κατάλληλα σημεία.
9. Συστηματική συντήρηση των αποθηκών (που κατά κανόνα πρέπει να γίνεται όταν οι αποθήκες είναι κενές).
10. Φύλαξη της εγκατάστασης εναποθήκευσης επικινδύνων ειδών, από φύλακες, όλο το 24ωρο.
11. Επιμελημένη τοποθέτηση των επικινδύνων χημικών ουσιών στις αποθήκες, όπου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλα τα πιθανά ενδεχόμενα όπως π.χ. ότι διαρροή του περιεχόμενου δοχείου με πτητικά εύφλεκτα υγρά ή εύφλεκτα αέρια είναι δυνατό να προκαλέσει εκρηκτικά μίγματα με τον αέρα.
Αν όμως πρόκειται για χύμα υγρά καύσιμα, για υγραέρια ή για εκρηκτικά, τότε, όχι μόνο, πρέπει να τηρούνται όσα από τα μέτρα που αναφέρθηκαν μπορεί να εφαρμοστούν για τα είδη αυτά, αλλά να λαμβάνονται και οι ειδικές προφυλάξεις που προβλέπονται για την δημιουργία προϋποθέσεων ασφάλειας κατά την εναποθήκευση τέτοιων υλών και οι οποίες, ενδεικτικά, είναι:
 

Ι. Για τα υγρά καύσιμα

α) Απαγόρευση διέλευσης τροχοφόρων στους χώρους γύρω απ' τις δεξαμενές υγρών καυσίμων.
β) Επαρκής ηλεκτροφωτισμός του γηπέδου στο οποίο υπάρχουν οι δεξαμενές εναποθήκευσης υγρών καυσίμων.
γ) Αποψίλωση του γηπέδου από ξερά χόρτα, γύρω από κάθε δεξαμενή.
δ) Κατάλληλη περίφραξη με μαντρότοιχο που να έχει αγκαθωτό συρματόπλεγμα.
ε) Τοποθέτηση ηλεκτροκινητήρων στις αντλίες κυκλοφορίας καυσίμων, αντιεκρηκτικού τύπου, με ηλεκτρική εγκατάσταση αντιεκρηκτικού, επίσης, τύπου, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς και με γειώσεις.
στ) Κατασκευή λεκάνης ασφάλειας γύρω από κάθε δεξαμενή, που να μπορεί να δεχθεί το σύνολο του καυσίμου της σε περίπτωση διαρροής.
Προκειμένου περί βενζίνης, η λεκάνη αυτή επιβάλλεται να περιλαμβάνεται εντός σκάμματος.
 

II. Για τα υγραέρια

α) Εφοδιασμός των δεξαμενών υγραερίων με μανόμετρο, θερμόμετρο, δείκτη στάθμης υγρού, ασφαλιστικών βαλβίδων με σωλήνες απαγωγής επαρκούς ύψους.
β) Εφοδιασμός των δεξαμενών με πιστοποιητικό υδραυλικής δοκιμασίας.

 γ) Τοποθέτηση ηλεκτροκινητήρων αντιεκρηκτικού τύπου με ηλεκτρική εγκατάσταση, αντιεκρηκτικού, επίσης, τύπου και με γειώσεις, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς.
δ) Απαγόρευση εναποθήκευσης φιαλών υγραερίων σε χώρους των οποίων η στάθμη του δαπέδου είναι χαμηλότερη του γύρω εδάφους.
ε) Αποψίλωση του γηπέδου από ξερά χόρτα.
στ) Επαρκής ηλεκτροφωτισμός του γηπέδου.
ζ) Κατάλληλη περίφραξη με μανδρότοιχο, ύψους τουλάχιστο 1,50μ., με αγκαθωτό συρματόπλεγμα.
η) Ύπαρξη οπών στους τοίχους ή τις θύρες των αποθηκών υγραερίων για την απαγωγή των αερίων σε περίπτωση διαφυγών και εγκατάσταση εξαεριστήρα στεγανού τύπου, ο οποίος να λειτουργεί την ημέρα, προς εξαερισμό του κλειστού χώρου εναποθήκευσης. (Στις εγκαταστάσεις εναποθήκευσης- υγραερίων άνω των 50μ3, πρέπει, καθημερινά, πριν από την είσοδο του προσωπικού σ' αυτές, να γίνεται έλεγχος με ειδικό ανιχνευτή, προς εντοπισμό τυχόν ύπαρξης εκρηκτικού μείγματος).
θ) Τοποθέτηση των φιαλών υγραερίων σ' όρθια θέση και κατά τρόπο που να μην είναι εκτεθειμένες στην ηλιακή ακτινοβολία.
 

III. Για τα εκρηκτικά

α) Εγκατάσταση αποθηκών εκρηκτικών μακριά από κατοικημένες περιοχές και, κυρίως, από οδικές αρτηρίες.
β) Κατάλληλη περίφραξη ύψους 1,80μ. από τοιχοποιία, ή μόνιμο δικτυωτό πλέγμα, που ν' αποκλείει την είσοδο προσώπων ή ζώων στους χώρους αποθήκευσης εκρηκτικών.
γ) Δημιουργία τεχνητών αναχωμάτων ή αξιοποίηση φυσικών τέτοιων μέσων, αν υπάρχουν και είναι δυνατή η εκμετάλλευση τους, που να περιβάλλουν τις αποθήκες σε ύψος, όχι λιγότερο από μισό μέτρο, πάνω από τη στέγη. (Τα τεχνητά αυτά αναχώματα τομής ισοσκελούς τραπεζίου πρέπει να έχουν πλάτος κατά τη στέψη τους 0,5μ., τουλάχιστο. Σε όλη την εσωτερική περίμετρο των αναχωμάτων πρέπει να κατασκευάζονται τοιχία από οπλισμένο σκυρόδεμα ύψους 1μ., τουλάχιστο, για την υποστήριξη τους).
δ) Κατασκευή προσπελάσεων (και θυρών) στα ανωτέρω αναχώματα σε διαφορετικούς άξονες.
ε) Δημιουργία αποθηκών από ελαφρά εύθραυστα υλικά στερεής όμως κατασκευής (π.χ. τοιχοποιία από οπτοπλινθοδομή, κισηροτσιμέντο, στέγη από αμιαντοτσιμέντο κ.λπ.) με, επίσης, ελαφρύς κατασκευής, στέγη στην οποία να υπάρχει πάντα ψευδοροφή από πλάκες ξυλοπολτού ή από φύλλα αλουμινίου ή από άλλα παρόμοια υλικά.
στ) Άνοιγμα θυρών μόνο προς τα έξω και με απλή ώθηση. (Το πλάτος των θυρών δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 0,80μ. —Ν.Δ. 35/68).
ζ) Κατασκευή παραθύρων στις αποθήκες εκρηκτικών, τέτοια ώστε ανά δύο να είναι απέναντι, ν' ανοίγουν εύκολα προς τα έξω και σε περίπτωση ανάγκης να επιτρέπουν την γρήγορη έξοδο των ευρισκομένων σ' αυτές.
η) Εκλογή καταλλήλων υλικών επίστρωσης δαπέδων και εσωτερικών τοίχων, σκελετών, και οροφών των αποθηκών για να προλαμβάνεται επικίνδυνη αντενέργεια σε περίπτωση επαφών, κρούσεων ή τριβών των εκρηκτικών υλών με τα δάπεδα, τους τοίχους κ.λπ.
θ) Επαρκής ηλεκτροφωτισμός —μόνο· εξωτερικά— των αποθηκών και αποψίλωση του γηπέδου τους.
ι) Απαγόρευση συναποθήκευσης δυναμίτιδων και καψυλίων.
ία) Εφοδιασμός του προσωπικού που εργάζεται σε επικίνδυνες εργασίες με ειδικά ρούχα, που να τ' αλλάζει και καθαρίζει περιοδικά για να μη εμποτίζονται επικίνδυνα.
ιβ) Ανάρτηση σε εμφανή μέρη των αποθηκών, π.χ. κοντά στις θύρες, ειδικής διαταγής ασφαλείας, που ν' αναγράφει κάθε χρήσιμο στοιχείο και ιδίως το ανώτατο όριο ποσοτήτων εκρηκτικών υλών, ή μιγμάτων τους, που επιτρέπεται να βρίσκονται σ' αυτές, τον αριθμό των ατόμων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσα στις αποθήκες, τα εργαλεία και τους απαγορευμένους χειρισμούς για την αποθήκευση εκρηκτικών.
 

 Κατασταλτικά Μέτρα Πυρασφάλειας Αποθηκών Επικινδύνων Ουσιών

Για την αντιμετώπιση πυρκαγιών στις αποθήκες επικινδύνων χημικών ουσιών είναι αναγκαία διάφορα κατασταλτικά μέσα πυρασφάλειας των οποίων, βέβαια, ο καθορισμός εξαρτάται από τη φύση και την ποσότητα των αποθηκεμένων ουσιών.
Μέσα καταπολέμησης φωτιάς στους αποθηκευτικούς χώρους επικινδύνων χημικών ουσιών είναι τα ακόλουθα χωρίς να έπεται ότι πρέπει να γίνει εκλογή όλων αυτών, ή περιορισμός μόνο σ' αυτά, αφού η μνημόνευση τους έχει ενδεικτικό χαρακτήρα (μια και για συγκεκριμένη περίπτωση χρειάζεται ειδική μελέτη):
— Άμμος και κατάλληλα εργαλεία π.χ. φτυάρια.
— Φορητοί πυροσβεστήρες.
Μόνιμα μέσα πυρόσβεσης: υδραυλικό πυροσβεστικό δίκτυο, που να απολήγει σε πυροσβεστικές φωλιές (πλήρως εξοπλισμένες με σωλήνες, κοινώς μάνικες, ακροφύσια κ.λπ.) ή, σε περίπτωση έλλειψης υδραυλικού δικτύου της πόλης, υδατοδεξαμενή που να λειτουργεί με κατάλληλη αντλία.
— Μηχανικά μέσα πυρόσβεσης: πυροσβεστικά οχήματα εκτόξευσης νερού, διοξειδίου του άνθρακα, σκόνης, αφρού κ.λπ.
— Συστήματα αυτόματης κατάσβεσης πυρκαγιάς: συστήματα που κατακλύζουν τους αποθηκευτικούς χώρους σε περίπτωση πυρκαγιάς, με το κατάλληλο μέσο πυρόσβεσης π.χ. διοξείδιο του άνθρακα, νερό, μηχανικός
αφρός, κόνις (σκόνη), κ.λπ.
Το πυροσβεστικό μέσο μπορεί να παράγεται (π.χ. αφρός) ή ν' αποθηκεύεται. Στην δεύτερη περίπτωση συνήθως υπάρχει μία κεντρική δεξαμενή, αλλά δεν είναι σπάνιο να υπάρχουν και περισσότεροι «υποδοχείς» του πυροσβεστικού μέσου· λ.χ. το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) εναποθηκεύεται σε ειδική δεξαμενή (κατά ένα, μάλιστα, τελευταία εφαρμοζόμενο τρόπο με χαμηλή πίεση) ή σε συστοιχία φιαλών, χωρητικότητας, πάντα, που να ικανοποιεί τις απαιτήσεις των ποσοτήτων των αποθηκευομένων επικινδύνων
χημικών ουσιών.
Στις αποθήκες επικινδύνων ειδών ενδέχεται να υπάρχουν αναθυμιάσεις και να είναι αναγκαία η ύπαρξη μικρών στους τοίχους ανοιγμάτων. Τότε, όπως και σε κάθε αποθήκη πυροπροστατευόμενη με CΟ2 οι θύρες πρέπει να κλείνουν αυτομάτως (πριν την εκτόξευση του πυροσβεστικού μέσου και ύστερα από ηχητική προειδοποίηση των εργαζομένων) και η κατάσβεση επιτυγχάνεται με το CΟ2 εφόσον, σύμφωνα με τους σχετικούς Κανονισμούς (Γερμανικούς Κανονισμούς που εκδίδονται με εποπτεία των Ασφαλιστικών Οργανισμών της Δυτικής Γερμανίας) «η συνολική επιφάνεια (μ2) των τυχόν υπαρχόντων ανοιγμάτων των χώρων των οποίων επιζητείται η με διοξείδιο του άνθρακα (CΟ2) προστασία έναντι πυρός δεν υπερβαίνει τα 3% του όγκου του προστατευμένου χώρου, μετρούμενου σε μ3».
Μεγάλη συμβολή στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των πυρκαγιών στις αποθήκες επικινδύνων ουσιών παρέχει ο έγκαιρος εντοπισμός της φωτιάς, που σήμερα γίνεται και με ανιχνευτές και αγγελτήρες πυρκαγιάς, οι οποίοι —γενικά— μπορούν να συνδυαστούν με τα συστήματα αυτόματης κατάσβεσης, διεγείρονται αυτομάτως και έχουν δυνατότητα αυτόματης ειδοποίησης της (Κρατικής) Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.
Όσα θα αναφερθούν σχετικά με τα αυτόματα συστήματα στην «πυροπροστασία κατασκευών», ισχύουν και για την αποθήκευση των επικινδύνων χημικών ουσιών.


ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αν θεωρηθεί ότι η μεταφορά των επικινδύνων ειδών είναι μία («έστω πρόσκαιρη») αποθήκευση τότε, εδώ, μπορούμε ν' αναφέρουμε ότι η ανάλογη μέριμνα, για τη σωστή, αποθηκευτική, μεταχείριση των επικινδύνων ειδών, πρέπει να λαμβάνεται και στην περίπτωση αυτή. Τα διάφορα, μάλιστα μεταφορικά μέσα διαθέτουν για την πυροπροστασία τους τα κατάλληλα μέσα, που όταν είναι μόνιμα συστήματα ανίχνευσης, αναγγελίας ή κατάσβεσης πυρκαγιάς, διεγείρονται με τις προαναφερόμενες αρχές λειτουργίας.
Στα πλοία, λ.χ., ο τρόπος κατασκευής αποθηκών εκρηκτικών υλών καθορίζεται νομοθετικά. Στα ίδια, πάλι, μεταφορικά μέσα υπάρχουν, συχνά, εγκαταστάσεις δημιουργίας του κατάλληλου μέσου πυρόσβεσης, που ενδέχεται να είναι και αδρανές αέριο. Το σύστημα παραγωγής αδρανούς αερίου, στο πλοίο, εφόσον εξυπηρετεί μόνιμη εγκατάσταση, αναγνωρίζεται ως μόνιμο κατασβεστικό σύστημα από την Δ.Σ. SOLA του 1960.

Ειδικά Μέτρα για την Αποθήκευση Χημικών Ουσιών- Αποταμίευση Επικινδύνων Εμπορευμάτων

Όπως είναι ευνόητο, εκτός από αυτά, που αναφέραμε πιο πάνω, εφαρμόζονται, ανάλογα των περιπτώσεων, και άλλα ειδικότερα μέτρα που αποσκοπούν, επίσης, τη σωστή μεταχείριση των χημικών ουσιών (βλ. σχετικά στη συνέχεια), ιδιαίτερα των επικινδύνων εμπορευμάτων.
Τυπικό παράδειγμα τέτοιας μέριμνας είναι οι περιορισμοί που υπάρχουν, γενικά για την αποθήκευση επικινδύνων υλών σε πολλά λιμάνια, όπως π.χ. η, νομοθετικά επιτασσόμενη, προώθηση των κομιζομένων στον Λιμένα Πειραιώς επικινδύνων φορτίων (πλην των εύφλεκτων ναυτικών χρωμάτων-υφαλοχρωμάτων) στους, αποκλειστικά γι' αυτά, αποθηκευτικούς χώρους και η απαγόρευση μακροχρόνιας παραμονής τους σ' αυτούς, που, εκτός των άλλων, έχει ως συνέπεια ν' αποκλείεται η αποταμίευση τους, με εξαίρεση τα Τράνζιτο επικίνδυνα είδη, που προορίζονται αποκλειστικά και μόνο προς χρήση πλοίων, τα οποία αποταμιεύονται εφόσον υπάρχουν διαθέσιμοι αποθηκευτικοί χώροι στις περιοχές που υποδέχονται επικίνδυνα υλικά.