HALON - KAΤΑΡΓΗΣΗ

ΜΕΤΑ ΤΙ ;

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΤΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ

ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ

1.- ΓΕΝΙΚΑ
Ακολουθώντας τις επιστημονικές αποδείξεις για την καταστροφή του στρώματος όζοντος της στρατόσφαιρας, 120 χώρες συμφώνησαν την άμεση κατάργηση των χημικών ουσιών που βαρύνονται γι’ αυτή την καταστροφή. Τα Halons που χρησιμοποιούνται στην πυρόσβεση έχουν το μεγαλύτερο Δυναμικό Καταστροφής Όζοντος (Ozone Depleting Potential - ODP) και κατά συνέπεια ήσαν τα πρώτα που έπρεπε να καταργηθούν.
Το Halon 1211 κυρίως χρησιμοποιείται σε φορητούς πυροσβεστήρες ενώ το Halon 1301 σε συστήματα ολικής κατάκλισης. Και για τα δύο ορίσθηκε :

HALON 1211 & HALON 1301

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΥΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ : 31 Δεκεμβρίου 1993

Οι τωρινοί ή μελλοντικοί χρήστες Halons έχουν να λάβουν υπ’ όψιν αρκετές εναλλακτικές επιλογές. Το παρόν άρθρο επιχειρεί να εξηγήσει τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κάθε επιλογής και να βοηθήσει τους χρήστες να αποφασίσουν το κατάλληλο σχέδιο δράσης.

Η παραπάνω ημερομηνία εφαρμόζεται μόνο στην παραγωγή καθώς και στην εισαγωγή Halons από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι χρήστες μπορούν να χρησιμοποιούν τα συστήματα Halons και να τα αναγομώνουν όταν είναι απαραίτητο, από υπάρχουσες ή ανακυκλούμενες ποσότητες Halon. Δεν θα είναι παράνομη η εξακολούθηση της χρήσης Halons.

Πάντως, επειδή η προμήθεια Halons θα γίνεται ολοένα και δυσκολότερη και η τιμή υψηλότερη, θα πρέπει να γίνει έγκαιρα σχεδιασμός για να αποφασισθεί τί θα αντικαταστήσει το Halon άν αυτό χρησιμοποιηθεί για κατάσβεση μιας πυρκαγιάς.

2.- ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Όταν σχεδιάζετε την αντικατάσταση του συστήματος πυρόσβεσης με Halon που έχετε ή την εγκατάσταση ενός νέου συστήματος πυρόσβεσης θα πρέπει να εξετάζετε τους εξής τρείς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ο ένας είναι το Δυναμικό Καταστροφής Όζοντος (ODP) που προαναφέρθηκε και εξ αιτίας του οποίου καταργήθηκαν τα Halons. Ο δεύτερος είναι το Δυναμικό Ολικής Θέρμανσης ( Global Warming Potential - GWP) που δηλώνει την συμμετοχή της κάθε ουσίας στο διαρκώς συχνότερα παρατηρούμενο “Φαινόμενο Θερμοκηπίου” (greenhouse effect ). Ο τρίτος είναι η Διάρκεια Ζωής στην Ατμόσφαιρα (Atmospheric Life Time - ALT)
Από τα εναλλακτικά των Halons, τα HCFCs (υδροχλωροφθοράνθρακες) παρουσιάζουν ελάχιστο ODP, κατά πολύ μικρότερο των Halons ενώ τα HFCs (υδροφθοράνθρακες) και PFCs (περφθοράνθρακες) έχουν μηδενικό ODP. Αντιθέτως τα HFCs και PFCs έχουν ιδιαίτερα υψηλό GWP σε σχέση με τα HCFCs, καθώς επίσης και πολύ μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και δράσης στην ατμόσφαιρα, που φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα.

• [Το παρόν άρθρο βασίζεται στην ειδική έκδοση “Environment” (Περιβάλλον) του Βρετανικού Υπουργείου Βιομηχανίας και Εμπορίου (DTI) με τίτλο ‘’Πυρόσβεση - Κατάργηση του HALON’’ . Ορισμένα από τα παρακάτω αναφερόμενα κατασβεστικά υλικά υπόκεινται στην έγκριση ή μή του Πυροσβεστικού Σώματος. ]

Συγκριτικός Πίνακας: Δυναμικού Ολικής Θέρμανσης (GWP) και διάρκειας ζωής στην ατμόσφαιρα
 

Εμπορική  Ονομασία	Χημικός  Προσδιορισμός	GWP  (ορίζοντας 100 ετών)  CO2=1	Διάρκεια ζωής στην ατμόσφαιρα  ( έτη )
PFC-410  (επίσης γνωστό  ως CEA-410)	FC-3-1-10	7900	>2500
FM-200	HFC-227 ea	1000-2000	30-40
FE-13	HFC-23	11000	400
NAF S-III	Το μίγμα περιλαμβάνει  HCFC-22  HCFC-123  HCFC-124	1600  90  440	16  2  7
ARGONITE	Αργό, Άζωτο	--	--
INERGEN	Αργό, Άζωτο,  Διοξείδιο του Άνθρακα	--	--

 

3.- ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ
Αν και δεν υπάρχουν ειδικοί κανονισμοί που να σχετίζονται με την επιλογή κατασβεστικού συστήματος, αυτές οι δραστηριότητες εμπίπτουν στις γενικότερες απαιτήσεις της νομοθεσίας περί υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων. Οι άξονες προβληματισμού στην κάθε περίπτωση είναι δύο:

- ο κίνδυνος από ενδεχόμενη πυρκαγιά σε ένα χώρο και

- ο κίνδυνος από την χρήση κατασβεστικών μέσων για την κατάσβεση της πυρκαγιάς.

Τι θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την επιλογή και σχεδιασμό ενός συστήματος πυροπροστασίας:

α) Μπορεί η επικινδυνότητα να προληφθεί ή να μειωθεί; Αν αυτό είναι δυνατόν μπορεί να είναι αποδεκτή η υιοθέτηση μιας πιο ασφαλούς στρατηγικής πυροπροστασίας.

β) Αν ένα σύστημα πυροπροστασίας είναι απαραίτητο, μπορεί να είναι κάποιο που να μην χρησιμοποιεί επικίνδυνες ουσίες πχ. σύστημα καταιονητήρων νερού.

γ) Αν αποφασίσετε ότι απαιτείται ένα σύστημα που περιέχει επικίνδυνες ουσίες ή ένα σύστημα που κατά τη χρήση του δημιουργεί επικίνδυνη ατμόσφαιρα, μπορεί να είναι δυνατό αυτό να εγκατασταθεί κατά τέτοιο τρόπο που η έκθεση προσωπικού στον επικίνδυνο κατασβεστικό παράγοντα να αποφεύγεται ή να ελαχιστοποιείται. Τέτοιες διαδικασίες θα περιλαμβάνουν επιλογή της χειροκίνητης ενεργοποίησης όταν στον προστατευόμενο χώρο υπάρχει προσωπικό ή εγκατάσταση συστημάτων τοπικής εφαρμογής.

δ) Σε μερικές περιπτώσεις, όπως όταν υπάρχει πιθανότητα γρήγορη εξάπλωση της φωτιάς, χρειάζεται αυτόματο σύστημα για την προστασία περιοχής με προσωπικό. Σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να επιλεγεί σύστημα το οποίο δημιουργεί, όταν λειτουργήσει, ατμόσφαιρα που δεν προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και συμπεριφορά ενός κανονικού, υγιούς εργαζόμενου. Εκ του σχεδιασμού πρέπει να υπολογισθεί επίσης ότι η ποσότητα του κατασβεστικού υλικού θα πρέπει να είναι η ελάχιστη δυνατή με την οποία μπορεί να επιτευχθεί κατάσβεση.

4.- ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΟΝΙΜΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΗALON.
Για τον σκοπό του άρθρου ως “Εναλλακτικό Halon” ορίζεται κάθε μορφή πυροπροστασίας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προστατεύσει μία επικίνδυνη περιοχή η οποία προηγουμένως προστατευόταν από σύστημα Halon. Πιθανά εναλλακτικά Halons μπορεί να είναι είτε από παλιά γνωστές και χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες είτε νέοι αναγνωρισμένοι αέριοι παράγοντες που αναπτύχθηκαν λόγω των προβλημάτων που προκαλούν τα Halons.
Παρακάτω προτείνεται ένας αριθμός εναλλακτικών τεχνολογιών και δίνονται ενδεικτικά στοιχεία για τα πεδία και τους περιορισμούς εφαρμογής τους. Οι πιθανές εφαρμογές δίνονται σε μορφή πίνακα στο τέλος του κεφαλαίου.

Εναλλακτικά Halon.

• Συστήματα καταιονισμού ύδατος, που περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά στοιχεία προενέργειας και/ή ταχείας αντίδρασης.
• Συστήματα Ψεκασμού Σταγονιδίων Ύδατος.
• Συστήματα Διοξειδίου του Άνθρακα - τοπικής εφαρμογής και ολικής κατάκλισης.
• Συστήματα Αφρού - χαμηλής διόγκωσης, υψηλής διόγκωσης - και συστήματα Ψεκασμού Αφρού.
• Συστήματα Ξηρής Σκόνης.
• Πυρανίχνευση μόνο - συμβατική πυρανίχνευση ή πυρανίχνευση καπνού με υψηλής ευαισθησίας ανιχνευτές αναρρόφησης αέρος, υποστηριζόμενη από τον αναγκαίο εξοπλισμό πυρόσβεσης και πρώτων βοηθειών όπως πυροσβεστικών φωλεών και φορητών πυροσβεστήρων.
• Εναλλακτικοί Αέριοι Παράγοντες.

α. Συστήματα καταιονισμού ύδατος

Τα συστήματα καταιονισμού ύδατος είναι ο πλέον συνηθισμένος τύπος μόνιμου συστήματος πυροπροστασίας και είναι μία από παλαιά γνωστή τεχνολογία με αναγνωρισμένη αξιοπιστία. Πάντως, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένες κατηγορίες κινδύνων μεταξύ των οποίων εξοπλισμού υπό ηλεκτρική τάση, πυρκαγιές εύφλεκτων υγρών, περιοχές θερμών διεργασιών όπως αλατόλουτρα, ή σε κάθε επικίνδυνο υλικό που θα αντιδρούσε βίαια με το νερό. Για συσκευές υπό ηλεκτρική τάση και πυρκαγιές εύφλεκτων υγρών θα ήταν ίσως καταλληλότερα, εξειδικευμένα συστήματα ψεκασμού ύδατος. Για έγκλειστες (εντός μικρών προφυλαγμένων χώρων) πυρκαγιές όπως αυτές θαλάμων υπολογιστών ή κιβωτίων μηχανισμών διακόπτου, το νερό δεν μπορεί να διεισδύσει με τον ίδιο τρόπο όπως το αέριο Halon και ο καταιονισμός δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σαν το πρωτεύον σύστημα σε τέτοιες περιπτώσεις κινδύνου πυρκαγιάς. Σε κάθε περίπτωση πάντως ένα σύστημα καταιονισμού παρέχει ασφαλή και αποτελεσματική προστασία για να περιορίζει δομικές καταστροφές. Αν και ο εξοπλισμός μέσα στον χώρο όπου θα χρησιμοποιηθεί, θα πάθει αναπόφευκτα ορισμένες ζημιές, μία πυρκαγιά επίσης θα προκαλούσε οπωσδήποτε κάποιες ζημιές, όποιο σύστημα κατάσβεσης και αν χρησιμοποιηθεί.

Ενα από τα πιο σπουδαία χαρακτηριστικά του συστήματος καταιονισμού ύδατος είναι η εξαιρετική αξιοπιστία του. Στοιχεία ενός μεγάλου ασφαλιστικού οργανισμού των Η.Π.Α. αποδεικνύουν ότι η πιθανότητα να λειτουργήσει από ατύχημα ένας καταιονητήρας, λόγω λάθους κατά την κατασκευή, είναι μόνο 1στα 16 εκατομμύρια για κάθε έτος χρήσης του. Πάντως, για μεγαλύτερη εξασφάλιση από λανθασμένη λειτουργία το σύστημα καταιονισμού σχεδιάζεται έτσι ώστε να λειτουργεί μόνο όταν ενεργοποιείται ένα παράλληλο και ξεχωριστό σύστημα με ανιχνευτές καπνού. Το συνδυασμένο αυτό σύστημα λέγεται " Σύστημα καταιονισμού προ-ενέργειας". Ένα άλλο είδος είναι το σύστημα " ξηρού τύπου ". Σ' αυτό το δίκτυο σωληνώσεων και οι καταιονητήρες δεν περιέχουν νερό μέχρι να ενεργοποιηθεί ένας καταιονητήρας. Αυτή η ειδική περίπτωση εφορμόζεται σε περιπτώσεις όπου το δίκτυο εκτίθεται σε θερμοκρασίες στις οποίες μπορεί να επέλθει πάγωμα του νερού.

β. Συστήματα ψεκασμού σταγονιδίων ύδατος.

Τα συστήματα ψεκασμού ύδατος σε λεπτό διαμερισμό είναι μία σχετικά νέα τεχνολογία στο χώρο της κατάσβεσης. Ο ρυθμός εφαρμογής ύδατος στον χώρο που έχει εκδηλωθεί πυρκαγιά, είναι κατά πολύ μικρότερος από τα συστήματα καταιονισμού, έτσι ώστε από τις ζημιές που προκαλεί το νερό μπορούν να αποφευχθούν. Είναι γενικά αποδεκτό ότι το νεφέλωμα ύδατος που παράγεται από το σύστημα ψεκασμού δεν συμπεριφέρεται κατά τον ίδιο τρόπο όπως τα αέρια κατά το ότι δεν διεισδύει μέσα σε κλειστούς χώρους (μονωμένους) χώρους. Γι' αυτό τον λόγο ο σχεδιασμός ενός συστήματος ψεκασμού ύδατος πρέπει να διαφέρει από αυτόν για Halons. Η έρευνα έχει δείξει ότι το νεφέλωμα ύδατος δεν άγει τον ηλεκτρισμό όπως η συμπαγής μάζα νερού, έτσι το σύστημα ψεκασμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί επί λειτουργούντων ηλεκτρικών συσκευών. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πυρκαγιές εύφλεκτων υγρών, αλλά όχι επί ουσιών που αντιδρούν βίαια με το νερό, όπως δραστικά μέταλλα.

Πεδία όπου το σύστημα ψεκασμού θα αποτελούσε εναλλακτική λύση του Halon μπορεί να είναι τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις, θάλαμοι Η/Υ, κέντρα ελέγχου, χώροι μετασχηματιστών / διακοπτών, χώροι φύλαξης αρχείων, χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς, εύφλεκτα υγρά και χώροι μηχανοστασίων πλοίων.

γ. Συστήματα διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Τα συστήματα κατάκλισης με CO₂ είναι σε χρήση εδώ και πολλά χρόνια. Το CO₂ είναι ένα ασφυκτικό αέριο στις συγκεντρώσεις που είναι αναγκαίες για πυρόσβεση, και θα πρέπει να θεωρείται ως τοξικό σ’ αυτές τις συγκεντρώσεις. Εξ αιτίας αυτού, τα συστήματα ολικής κατάκλισης με CO₂ δεν θα πρέπει να είναι αυτόματης λειτουργίας όταν προορίζονται για χώρους στους οποίους ευρίσκονται άνθρωποι. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι ένας “καθαρός παράγοντας” (δεν αφήνει κατάλοιπα μετά από την χρήση του) με καλή διεισδυτικότητα και χρησιμοποιείται ευρέως όπου αυτό αποτελεί πρωταρχικό μέλημα. Είναι επίσης ασφαλές για εφαρμογή σε ηλεκτρικές συσκευές υπό τάση. Αποθηκεύεται σε φιάλες με υψηλή πίεση και απαιτούνται υψηλές συγκεντρώσεις για να δώσει κατασβεστική δράση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τέτοια συστήματα να έχουν ογκώδη και βαριά εξαρτήματα και εξοπλισμό και να μην είναι κατάλληλα όπου ο χώρος και το βάρος είναι βασικής σημασίας. CO2 μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ειδικά σημεία εξοπλισμών που περικλείονται από κέλυφος, σαν σύστημα τοπικής εφαρμογής. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για προστασία περίκλειστων τμημάτων ενός δωματίου όπως π.χ. χώρο ψευδοδαπέδου. Πεδία όπου τα συστήματα διοξειδίου του άνθρακα θα μπορούσαν να αποτελέσουν λύση εναλλακτική των Halons είναι μεταξύ άλλων εγκαταστάσεις τηλεπικοινωνιών και Η/Υ, κέντρα ελέγχου, χώροι μετασχηματιστών / διακοπτών, χώροι φύλαξης αρχείων, χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς, εύφλεκτων υγρών και χώροι μηχανοστασίων πλοίων. Πρέπει να σημειωθεί ότι εάν χρησιμοποιούνται συστήματα ολικής κατάκλισης με CO2, αυτά πρέπει να είναι ασφαλώς κλεισμένα όταν υπάρχουν άνθρωποι στην προστατευόμενη περιοχή.

δ. Σύστημα αφρού.

Η χρήση συστημάτων αφρού χαμηλής και μέσης διόγκωσης ενδείκνυται σε πυρκαγιές υγρών καυσίμων που λιμνάζουν (pool fires), όπου ενεργεί δημιουργώντας ένα φράγμα μεταξύ της φωτιάς και της προμήθειας οξυγόνου και επίσης προκαλώντας ψύξη. Δεν επιφέρει αποτελέσματα επί πυρκαγιών κινούμενων ρευμάτων υγρών καυσίμων και πυρκαγιών όπου το καύσιμο είναι υπό ψεκασμό σε μορφή σταγονιδίων. Μερικά υγρά καύσιμα όπως οι αλκοόλες, μπορούν να καταστρέψουν το στρώμα αφρού με χημική αντίδραση. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να εξασφαλιστεί η χρησιμοποίηση αφρού κατάλληλου συστατικού, ανθεκτικού σ’ συτή την αντίδραση. Επειδή ο αφρός είναι ένα ενυδατικό διάλυμα, δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί για προστασία υλικών που αντιδρούν βίαια με το νερό. Πρόσφατα η ανάπτυξη συστημάτων που μεταφέρουν και εφαρμόζουν αφρό μέσω των παραδοσιακών συστημάτων καταιονισμού ύδατος έδωσε μεγάλη αύξηση στην αποτελεσματικότητα της κατάσβεσης. Συστήματα αφρού υψηλής διόγκωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κατάκλιση σε χώρους όπου ο αφρός δρα κυρίως καταπνίγοντας την πυρκαγιά και δευτερευόντως ψύχοντας. Αυτό τον κάνει κατάλληλο για αποθήκες, χώρους φύλαξης αρχείων και βιβλιοθήκες. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε χώρους όπου υπάρχουν άνθρωποι διότι υπάρχει ο κίνδυνος δημιουργίας ασφυκτικού περιβάλλοντος. Μερικοί άλλοι χώροι όπου τα συστήματα αφρού θα μπορούσαν να παρέχουν ικανοποιητική εναλλακτική λύση στα Halons είναι επικίνδυνοι χώροι αποθήκευσης ή διακίνησης ευφλέκτων υγρών, χώροι μηχανοστασίων, ψευδοδάπεδα χώρων Η/Υ, κανάλια καλωδίων και χώροι μηχανοστασίων πλοίων.

ε. Συστήματα ξηρής σκόνης

Τα συστήματα ξηρής σκόνης είναι αποτελεσματικά έναντι πυρκαγιών υγρών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών όπου η καύση γίνεται υπό ψεκασμό σταγονιδίων (sprey fires). Οι ξηρές σκόνες είναι ικανές να παρέχουν πολύ γρήγορη κατάσβεση, αλλά έχουν μικρή ψυκτική ικανότητα και είναι αναποτελεσματικές μόλις κατακαθίσουν, σημεία τα οποία πρέπει να προσεχθούν όταν προδιαγράφεται ένα τέτοιο σύστημα. Υπάρχουν διάφορα είδη ξηρής σκόνης κατάλληλα για διαφορετικές πυρκαγιές και είναι σημαντικό να επιλεγεί η κατάλληλη σκόνη για τον χώρο και το είδος απειλής από το οποίο προστατεύει. Τα επίπεδα χημικής τοξικότητας των ξηρών σκονών είναι γενικά χαμηλά, αλλά μερικές απαιτούν ειδικές προφυλάξεις. Πάντως όλοι οι τύποι σκονών είναι ενοχλητικοί στην αναπνοή και δεν πρέπει να συνιστώνται σε χώρους όπου υπάρχουν άνθρωποι. Οι σκόνες κατακάθονται μετά τη χρήση και δημιουργούν στη συνέχεια προβλήματα καθαρισμού. Αυτό πρέπει να αποτελεί επίσης ένα κριτήριο κατά την επιλογή τους ως κατασβεστικών μέσων. Χώροι χρήσης ξηρών σκονών ως ουσιών εναλλακτικών των Halons μπορεί να είναι επικίνδυνοι χώροι με παρουσία υγρών καυσίμων, χώροι μηχανών οχημάτων και χώροι μηχανοστασίων πλοίων.

στ. Πυρανίχνευση μόνο

Με την εισαγωγή συστημάτων ανίχνευσης καπνού υψηλής ευαισθησίας (όπως με αναρρόφηση αέρα), μερικές επιχειρήσεις αλλάζουν την στρατηγική πυροπροστασίας τους ώστε να εξαρτάται μόνο από την έγκαιρη πυρανίχνευση, με την προϋπόθεση ότι η ενδεχόμενη πυρκαγιά θα αντιμετωπισθεί με φορητούς πυροσβεστήρες, πυροσβεστικούς αυλούς ή από την Πυροσβεστική Υπηρεσία.

Πάντως, πρέπει να τονισθεί ότι τα συστήματα πυρανίχνευσης δεν κάνουν τίποτα για να κατασβήσουν την πυρκαγιά (εκτός εάν απομονώνουν και διακόπτουν μια πηγή ισχύος που μπορεί π.χ. να προκαλεί υπερθέρμανση καλωδίου), έτσι η υιοθέτηση μόνο πυρανίχνευσης αποτελεί σημαντική αλλαγή στην φιλοσοφία πυροπροστασίας μιας επιχείρησης που προηγουμένως εφάρμοζε σύστημα ενεργητικής κατάσβεσης.

ζ. Εναλλακτικοί Αέριοι Παράγοντες

Υπάρχει ακόμα μια ισχυρή ζήτηση για απευθείας εναλλακτικά προϊόντα των Halons που να είναι ηλεκτρικά μη-αγώγιμα, να μην αφήνουν κατάλοιπα, να παρέχουν ένα λογικό επίπεδο ασφαλείας και να είναι διεισδυτικά.

Αυτά κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες:

Αδρανή αέρια και

·  Αέριοι υδρογονάνθρακες

Οδηγίες για τον σχεδιασμό, την εγκατάσταση, την επιθεώρηση, τον έλεγχο και την χρήση συστημάτων που χρησιμοποιούν αυτούς τους νέους κατασβεστικούς παράγοντες αναφέρονται στον κώδικα 2001 του ΝFPA “ Πυροσβεστικά Συστήματα Καθαρού Μέσου”.

• Συστήματα αδρανούς αερίου

Τα αδρανή αέρια είναι καθαροί κατασβεστικοί παράγοντες ηλεκτρικά μη-αγώγιμοι. Αδρανές αέριο όπως το Άζωτο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μόνο του, αλλά επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και μίγματα αερίων τα κύρια συστατικά των οποίων είναι το Άζωτο και το Αργό.

Μέχρι το τέλος του 1995 οι ακόλουθες δύο φόρμουλες ήσαν εμπορικά διαθέσιμες:
 

Εμπορική Ονομασία	Μίγμα Αερίων	Σύντομος Προσδιορισμός
ARGONITE	Άζωτο, Αργό	IG-550
INERGEN	Άζωτο, Αργό, CO2	IG-541

 

Τα αδρανή αέρια χρησιμοποιούνται σε συγκεντρώσεις 40-55% κατ΄ όγκον, μειώνοντας τη συγκέντρωση οξυγόνου σε ποσοστά ανάμεσα στο 14% και στο 10%. Είναι γνωστό ότι συγκέντρωση οξυγόνου κάτω από 12-14% δεν ευνοεί την διατήρηση καύσης με φλόγα.

Όταν επιλέγεται ένα αδρανές αέριο πρέπει να λαμβάνονται υπ΄όψη τα παρακάτω:

• Δεν είναι υγροποιήσιμα αέρια. Αποθηκεύονται σαν υψηλής πίεσης αέρια και ως εκ τούτου απαιτούν κυλινδρικά δοχεία αποθήκευσης, υψηλής πίεσης, που δημιουργούν πρόβλημα χώρου και βάρους.
• Τα αδρανή αέρια δεν υπόκεινται σε θερμική αποσύνθεση και επομένως δεν δημιουργούν προϊόντα διάσπασης.
• Τα συστατικά αέρια των μιγμάτων είναι αναμεμειγμένα έτσι ώστε να έχουν πυκνότητα παρόμοια του αέρα. Αυτό σημαίνει ότι αν υπάρξει πρόβλημα διαρροής από το διαμέρισμα στο οποίο έχουν εκχυθεί, διατηρούν την αρχική τους συγκέντρωση εντός του χώρου προστασίας καλύτερα από το Halon.
• Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα συναφή θέματα υγιεινής και ασφάλειας.

Τα συστήματα αδρανών αερίων δεν ενέχουν καμμία απειλή για το περιβάλλον καθώς χρησιμοποιούν φυσικά αέρια, τα οποία λαμβάνονται από φυσικές πηγές. Παρουσιάζουν μηδενικά ODP (Ozon Depleting Polential) και GWP (Global Warming Potential ).

Χώροι όπου τα συστήματα αδρανών αερίων θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια πιθανή εναλλακτική λύση των Halons συμπεριλαμβάνουν τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις, χώρους Η/Υ, κέντρα ελέγχου, χώρους αποθήκευσης-φύλαξης αρχείων, χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς, περιοχές εύφλεκτων υγρών, χώρους μηχανοστασίων πλοίων και θαλάμους μετασχηματιστών/διακοπτών.

• Συστήματα Αερίων Αλογονανθράκων.

Ενας αριθμός κατασβεστικών αερίων αλογονανθράκων με πολύ χαμηλό ή μηδενικό ODP, έχουν αναπτυχθεί τελευταία. Μέχρι τα τέλη του 1995, οι κυριότερες ουσίες που βγήκαν στο εμπόριο ως υποκατάστατα των Halons είναι:
 
 

Εμπορική Ονομασία	Χημικός Προσδιορισμός	Εμπειρική Χημική Ονομασία / Προσδιορισμός
PFC-410 (επίσης γνωστό  ως CEA-410)	FC-3-1-10	Περφθοροβουτάνιο
FM-200	HFC-227ea	Επταφθοροπροπάνιο
FE-13	HFC-23	Τριφθορομεθάνιο
NAF S-III	HCFC Blend A	Το μίγμα περιλαμβάνει  HCFC-22 HCFC-123  HCFC-124

 

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο κατάλογος αυτός δεν είναι πλήρης, καθώς και άλλα αέρια μπορεί να αναπτυχθούν στο μέλλον. Κανείς από τους παραπάνω κατασβεστικούς παράγοντες δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτα ταυτόσημος του Halon 1301. Οι αλογονάνθρακες όπως τα Halons, αντιδρούν κατ’ ευθείαν με την φωτιά τερματίζοντας την διαδικασία καύσης.

Όταν επιλέγεται ένας νέος αλογονανθρακικός κατασβεστικός παράγοντας πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν τα κάτωθι:

• Θέματα υγιεινής και ασφαλούς χρήσης.
• Θέματα περιβαλλοντικής προστασίας (σχετική παράγραφος στο παρόν άρθρο).
• Το FE 13 έχει υψηλή τάση (πίεση) ατμών και θα απαιτεί ένα σύστημα αρκετά γερό για να την αντέξει. Το σύνολο των απαιτούμενων εξαρτημάτων πρέπει να είναι βαριάς κατασκευής.
• Το Halon 1301 παράγει ως προϊόντα διάσπασης κατά την πυρκαγιά υδροβρώμιο (HBr) και υδροφθόριο (HF). Οι νέοι παράγοντες δεν παράγουν HBr αλλά το HF παράγεται σε μεγαλύτερες ποσότητες.

Περιοχές εφαρμογής των νέων κατασβεστικών αερίων αλογονανθράκων ως εναλλακτικών των Halons μπορεί να είναι εκγαταστάσεις τηλεπικοινωνιών και Η/Υ, θαλαμοι ελέγχου, χώροι μετασχηματιστών / διακοπτών, χώροι αποθήκευσης - φύλαξης αρχείων, κτίρια πολιτιστικής κληρονομιάς, επικίνδυνα εύλεκτα υγρά, μηχανοστάσια πλοίων και διαμερίσματα κινητήρων αεροσκαφών.

Πεδία εφαρμογής συστημάτων εναλλακτικών των Halons:
 
 

Συστήματα εναλλακτικά του Halon
Τυπικοί  Επικίν-  δυνοι  Χώροι	Αυτόματοι καταιο-νητήρες	Πυρανίχ-νευση και Καταιονη-τήρες Προ-ενέργειας	Πυρανίχ-νευση και Ψεκασμός νερού	Πυρανίχ-νευση και Σύστημα Ολικής Κατάκλι-σης CO	Αφρός	Συστήματα με υψηλής ευαισθησίας ανιχ-νευτές καπνού με αναρρόφηση αέρα	Πυρανίχ-νευση και Ξηρή Σκόνη	Πυρανίχ-νευση Μόνο	Πυρανίχ-νευση και Αδρανή Αέρια	Πυρανίχ-νευση και αποδεκτοί Αέριοι Αλογονάν-θρακες
Θάλαμοι  Ελέγχου  Τηλεπικοιν./  Ηλ.Υπολογ.	ν	ν	ν	ν	ν	ν	o	v	v	v
Αποθήκευση  Αρχείων	o	v	v	v	v	v	o	v	v	v
Κτίρια Πολιτιστικής  Κληρονομ.	o	v	v	v	o	v	o	v	v	v
Επικίνδυνα  Υγρά  Καύσιμα	v Με αφρό ή ψεκασμό	o	v	v	v	o	v	o	v	v
Χώροι  Μηχανοστ.  Πλοίων	ν Με αφρό ή ψεκασμό	o	v	v	v	o	v	o	v	v
Θάλαμοι  Μετασχηματιστών &  Διακοπτών	o	o	v	v	v	o	o	o	v	v
Διαμερίσμ.  ΚινητήρωνΑεροσκαφ.	o	o	o	o	o	o	o	o	o	v

ν : ναι (κατάλληλο) ο : οχι (ακατάλληλο)

5.- ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Εφ’ όσον έχετε καταλήξει στο σύστημα το οποίο είναι ικανό να προστατεύσει από τους πιθανούς κινδύνους, επιβάλλεται στη συνέχεια να εξετεσθούν και αξιολογηθούν οι ιδιαίτερες απαιτήσεις για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Μπορείτε βεβαίως να ακολουθήσετε τον ακόλουθο κατάλογο όταν επιλέγετε ένα σύστημα εναλλακτικό του Halon.

• Επίδραση στο περιβάλον.

- Δυναμικό καταστροφής όζοντος (ODP).

- Δυναμικό Ολικής Θέρμανσης (GWP).

- Διάρκεια Ζωής στην Ατμόσφαιρα (ALT).

• Επικινδυνότητα για τους ανθρώπους.

- Τοξικότητα.

- Επίπεδα θορύβου.

- Βαθμός συμπίεσης.

- Ορατότητα.

- Αναπνοή.

- Ασφάλεια, παρουσία ηλεκτρικού ρεύματος.

- Προϊόντα θερμικής αποσύνθεσης.

• Αποτελεσματικότητα στην κατάσβεση.

- Ταχύτητα πυρόσβεσης.

- Συμβατότητα (καταλληλότητα) με τα περιεχόμενα του προστατευόμενου χώρου.

- Χρόνος δράσης μετά την χρήση επί της πυρκαγιάς.

- Ικανότητα να διεισδύει.

- Κίνδυνος επανάφλεξης.

• Βλάβες από την έκχυση / επίδραση στον προστατευόμενο εξοπλισμό.

- Καθάρισμα.

- Βλάβες από νερό.

- Προϊόντα αποσύνθεσης / διάβρωση.

- Συμπύκνωση.

- Θερμική διαταραχή (shock).

• Τοποθέτηση.

- Χώρος αποθήκευσης / βάρος.

- Σωληνώσεις.

- Ευκολία συντήρησης - επιθεώρησης.

- Χρόνος που απαιτείται για εγκατάσταση του συστήματος.

- Κόστος εγκατάστασης.

- Κόστος αναγόμωσης.

- Ευκολία προμήθειας του κατασβεστικού παράγοντα.

• Καταλληλότητα του χώρου για σύστημα κατασβεστικού αερίου.

- Ικανότητα του χώρου να κρατήσει το αέριο.

- Έλεγχος διατήρησης της ακεραιότητας του χώρου.

- Ανάγκη για σφράγισμα των πιθανών οδών διαρροής του αερίου.

6.- ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΡΗΤΩΝ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΡΩΝ.

Εδώ επιχειρείται η αξιολόγηση πιθανών εναλλακτικών λύσεων για φορητούς πυροσβεστήρες που χρησιμοποιούν Halon 1211 (BCF). Το Halon 1211 ήταν ένα πολλαπλής χρήσης κατασβεστικό υλικό που χρησιμοποιείτο σ’ ένα ευρύ φάσμα καύσιμων υλικών. Τα μέχρι τώρα γνωστά εναλλακτικά του Halon 1211 κατασβεστικά υλικά ίσως δεν είναι κατάλληλα για όλες τις κατηγορίες πυρκαγιών και γι’ αυτό κατά την αντικατάσταση πρέπει να επιλεγούν περισσότερα του ενός είδη. Είναι επομένως σημαντικό, το προσωπικό να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο ώστε και να αναγνωρίζει το είδος των πυρκαγιών και να επιλέγει τον προσφορότερο κατασβεστικό παράγοντα. Ειδική συμβουλή πρέπει να ζητηθεί όταν υπάρχει κίνδυνος για πυρκαγιά σε μέταλλα ή εύφλεκτα αέρια.

α. Διοξείδιο του άνθρακα.

Το διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σ’ ένα ευρύ πεδίο καυσίμων υγρών και στερεών συμπεριλαμβανομένων και συσκευών υπό ηλεκτρική τάση. Προφύλαξη πρέπει να ληφθεί, ώστε να αποφευχθεί η επαφή με στερεό CO₂ που ίσως δημιουργηθεί και με κάθε κρύο τμήμα του σωλήνα και της χοάνης εκροής για να μην επέλθει έγκαυμα από το ψύχος. Το CO₂ δεν είναι δαπανηρό αλλά τα δοχεία αποθήκευσής του είναι σχετικά βαριά και ο θόρυβος του εκχυόμενου αερίου μπορεί να πανικοβάλει μη εκπαιδευμένο προσωπικό. Μόλις το αέριο διαχυθεί, επανάφλεξη είναι πιθανή. Η χρήση του CO₂ επιτρέπεται σε χώρους Η/Υ και τηλεπικοινωνιών, ως καθαρού μέσου, να αποφεύγεται όμως η κατ’ ευθείαν βολή επί ηλεκτρονικού υλικού υπό λειτουργία.

β. Σπρέι αφρού.

Σπρέι αφρού AFFF είναι ένα γενικής χρήσης κατασβεστικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σ’ ένα ευρύ πεδίο εύφλεκτων υγρών και υλικών. Οι πυροσβεστήρες ψεκασμού αφρού είναι σχετικά ελαφροί και εύχρηστοι και μπορούν να θεωρηθούν ως υποκατάστατα του Halon 1211 σε αυτοκίνητα. Επίσης είναι κατάλληλοι για την σωστή πυροπροστασία οχημάτων δημοσίων μεταφορών.

γ. Πυροσβεστήρες νερού.

Οι πυροσβεστήρες νερού χρησιμοποιούνται για ανθρακούχα υλικά όπως ξύλα και υφάσματα που μπορεί να έχουν συγκολλητικές ουσίες, αλλά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρικό εξοπλισμό υπό υψηλή τάση. Το νερό είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό ως ψυκτικό μέσο και η επανάφλεξη είναι επομένως δύσκολη. Οι πυροσβεστήρες δίνουν ένα ισχυρό ρεύμα λεπτών σταγονιδίων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διεισδύσει σε βάθος καιγομένων στερεών υλικών. Οι πυροσβεστήρες νερού δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε υγρά καύσιμα υλικά όπως βενζίνη ή έλαια.

δ. Ξηρή σκόνη.

Η ξηρή σκόνη γενικής χρήσης (ABC) είναι ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό κατασβεστικό υλικό που κάνει ταχύτατη καταπολέμηση πυρκαγιάς σε καύσιμα υγρά και επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ανθρακούχα υλικά. Το πρόβλημα του αναγκαίου καθαρισμού μετά την χρήση, δεν είναι σημαντικό, συγκρινόμενο με τις απώλειες και τις ζημιές εξαιτίας της πυρκαγιάς.

ε. Αέριοι υδρογονάνθρακες

Ως απευθείας (drop in) υποκατάστατα του Halon 1211 σε φορητούς πυροσβεστήρες, γίνεται τα τελευταία χρόνια προσπάθεια να αναπτυχθούν αέριοι υδρογονάνθρακες, κυρίως των κατηγοριών HCFCs και HFCs. Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος είναι ο κατασβεστικός παράγοντας NAF PIII που στοχεύει να υποκαταστήσει το Halon 1211 σε εφαρμογές φορητού πυροσβεστήρα και απ’ ευθείας ψεκασμού. Παρουσιάζει ODP : 0.017 , GWP : 0.068 και ALT : 3.3 έτη. Είναι κατάλληλο για πυρκαγιές τύπων Α,Β,C και κυρίως όταν απαιτούνται: αδρανές και ηλεκτρικά μή αγώγιμο υλικό, καθαρότητα μετά την χρήση και μικρός χώρος/όγκος αποθήκευσης.

Εφαρμογές όπου μπορεί οι εν λόγω αέριοι υδρογονάνθρακες να αποτελέσουν εναλλακτική λύση του Halon 1211 είναι χώροι ηλεκτρονικού εξοπλισμού και Η/Υ, χημικά και επιστημονικά εργαστήρια, στρατιωτικά οχήματα και μηχανές αεροσκαφών, αυτοκίνητα, χώροι αποθήκευσης ή διακίνησης ευφλέκτων υγρών, χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς κ.λ.π.

Εκπαίδευση

Η επαγγελματική εκπαίδευση στη χρήση πυροσβεστήρων συστήνεται ανεπιφύλακτα.

Έλεγχος - Επιθεώρηση - Συντήρηση

Οι φορητοί πυροσβεστήρες πρέπει να επιθεωρούνται και να αναγομώνονται (αν απαιτείται) κατά τακτά χρονικά διαστήματα σύμφωνα με τις απαιτήσεις των προτύπων του ΕΛΟΤ και του CEN.

7.- ΕΛΕΓΧΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΤΟΥ.

Η συμμόρφωση των επιμέρους εξαρτημάτων του κατασβεστικού υλικού, αλλά και του συστήματος γενικότερα με διεθνώς αποδεκτά πρότυπα όπως ΕΛΟΤ, ΕΝ, BS, DIN, NF, NFPA πρέπει να αποτελεί το κυριότερο κριτήριο επιλογής ενός συστήματος πυροπροστασίας. Όπου τα πρότυπα για νέα υλικά ή συστήματα βρίσκονται στο στάδιο προετοιμασίας πρέπει να συμβουλεύεστε επιχειρήσεις εγκεκριμένες σύμφωνα μα το ISO 9001 ή EΝ 29001 για Σχεδιασμό / Ανάπτυξη Εξοπλισμού και Συστημάτων Πυροπροστασίας ή που να είναι ικανές να αποδείξουν ανάλογα προσόντα. Για την υποβοήθηση στην επιλογή ενός συστήματος πυροπροστασίας εναλλακτικού των Halons πρέπει να εξασφαλίσετε ότι οι σύμβουλοι ή οι προμηθευτές:

• Μπορούν να προσκομίσουν πιστοποιητικά συμμόρφωσης με τα πρότυπα ΕΛΟΤ / EN / BSI / NFPA / DIN ή με προδιαγραφές, όπου υπάρχουν αυτές, για το επιλεχθέν σύστημα.
• Χρησιμοποιούν εξοπλισμό που περιέχεται στους καταλόγους ή έχει έγκριση των UL / FM / Vds / BS / LPCB.
• Είναι διαπιστευμένοι και περιλαμβάνονται στον κατάλογο σύμφωνα με το ISO 9000 ΕΝ 29000 QA (Quality assurance) σύστημα για την βιομηχανία.
• Είναι μέλη αναγνωρισμένων Ενώσεων Επιχειρήσεων Συστημάτων Πυροπροστασίας.

8.- ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΚΓΚΡΙΣΕΩΝ

Ενας από τους καλύτερους τρόπους για να αξιολογήσει κανείς την κατασβεστική ικανότητα ενός εναλλακτικού, του Halon, συστήματος είναι να ελέγξει τις ανεξάρτητες εγκρίσεις που έχει πάρει.

Οι ακόλουθοι είναι γενικά αποδεκτοί, ανάμεσα στους διεθνώς γνωστούς, ανεξάρτητοι φορείς εγκρίσεων:
 

Underwiters Laboratories	UL	USA
Factory Mutual	FM	USA
Verband der Sachversicherer	Vds	Germany
Loss Prevention Certification Board	LPCB	UK
Lloyds		UK
Certifire		UK
Assemblee Pleniere de Societes Assurance Domages	APSAD	France